Việc áp dụng văn bản quy phạm pháp luật là khâu then chốt trong quá trình thực thi pháp luật. Thực tế, hệ thống pháp luật hiện nay ở nước ta vẫn tồn tại không ít văn bản có nội dung chồng chéo, mâu thuẫn, khiến việc áp dụng gặp nhiều khó khăn.
Xung đột này không chỉ gây khó khăn cho cơ quan tố tụng mà còn tạo ra nhiều tranh luận trong giới luật. Trong cộng đồng pháp lý, đây được xem là một ví dụ điển hình cho tình trạng văn bản quy phạm pháp luật chồng chéo, thiếu thống nhất. Dưới đây là góc nhìn của một cử nhân luật mới ra trường.
Nguyên tắc áp dụng văn bản quy phạm pháp luật
Điều 58 về Áp dụng văn bản quy phạm pháp luật Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2025 quy định:
- Văn bản quy phạm pháp luật được áp dụng từ thời điểm bắt đầu có hiệu lực.
- Văn bản quy phạm pháp luật được áp dụng đối với hành vi, sự kiện xảy ra tại thời điểm mà văn bản đó đang có hiệu lực. Trường hợp văn bản quy phạm pháp luật có quy định hiệu lực trở về trước thì áp dụng theo quy định đó.
- Trường hợp các văn bản quy phạm pháp luật có quy định khác nhau về cùng một vấn đề thì áp dụng văn bản có hiệu lực pháp lý cao hơn.
- Trường hợp các văn bản quy phạm pháp luật do cùng một cơ quan ban hành có quy định khác nhau về cùng một vấn đề thì áp dụng quy định của văn bản quy phạm pháp luật ban hành sau.
- Việc áp dụng văn bản quy phạm pháp luật trong nước không được cản trở việc thực hiện điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên. Trường hợp văn bản quy phạm pháp luật trong nước và điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác nhau về cùng một vấn đề thì áp dụng quy định của điều ước quốc tế đó, trừ Hiến pháp.
Như vậy, theo quy định trên, việc lựa chọn văn bản quy phạm pháp luật để áp dụng được xác định như sau:
- Áp dụng văn bản có hiệu lực pháp lý cao hơn;
- Áp dụng quy định của văn bản được ban hành sau;
- Áp dụng điều ước quốc tế: Trường hợp văn bản quy phạm pháp luật trong nước và điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác nhau về cùng một vấn đề thì áp dụng quy định của điều ước quốc tế đó, trừ Hiến pháp.
Vấn đề đặt ra trong vụ Gà lôi trắng: Nghị định 84 hay Thông tư 27?
Ngày 8-8-2025, anh Thái Khắc Thành (trú tại tỉnh Nghệ An) bị TAND khu vực 5 tỉnh Hưng Yên tuyên 6 năm tù vì nuôi và bán 13 con gà lôi.
Việc điều tra và truy tố bị cáo Thành trong vụ án liên quan đến loài gà lôi trắng là phù hợp quy định pháp luật. Tuy nhiên, sự ra đời của Thông tư 27 đã tạo ra xung đột pháp luật:
- Nghị định 84: Danh mục tại Phụ lục I vẫn liệt kê gà lôi trắng vào nhóm loài cấm khai thác, săn bắt, buôn bán. Nếu áp dụng, hành vi của bị cáo thỏa mãn cấu thành tội phạm theo Điều 244 Bộ luật Hình sự 2015.
- Thông tư 27: Không quy định rõ việc thay thế Phụ lục I Nghị định 84, nhưng danh mục mới loại bỏ gà lôi trắng khỏi nhóm cấm tuyệt đối. Nếu áp dụng, hành vi của bị cáo không còn đủ yếu tố cấu thành tội phạm theo Điều 244.
Giải quyết xung đột pháp luật trong tình huống này
Theo khoản 3 Điều 58, Nghị định 84 có giá trị pháp lý cao hơn Thông tư 27, nên về nguyên tắc sẽ được áp dụng.
Tuy nhiên, khoản 5 Điều 58 lại quy định ưu tiên áp dụng điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên nếu có sự khác nhau.
Trong trường hợp này, Thông tư 27 phù hợp với Công ước CITES (Công ước về buôn bán quốc tế các loài động, thực vật hoang dã nguy cấp), khi loại bỏ gà lôi trắng khỏi nhóm cấm tuyệt đối. Vì vậy, vẫn có cơ sở pháp lý để áp dụng Thông tư này theo hướng có lợi cho bị cáo.
Tác giả: Phạm Thu Trang – Cử nhân Luật kinh tế Đại học Kinh tế Quốc dân
Thông tin liên hệ:
Văn phòng luật sư Đồng Đội: P2708, Tòa nhà VP3 Bán đảo Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hà Nội.
Điện thoại: 0936.026.559
Email: tranxuantien1964@gmail.com
Website: https://dongdoilaw.vn
Facebook: https://www.facebook.com/dongdoilaw
Youtube: https://www.youtube.com/c/VănphòngluậtsưĐồngĐội
