Tội cướp tài sản từ lâu đã được coi là một trong những loại tội phạm hình sự đặc biệt nguy hiểm. Không chỉ xâm phạm trực tiếp đến quyền sở hữu tài sản, hành vi này còn đe dọa tính mạng, sức khỏe của người dân, gây mất an ninh trật tự. Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển của xã hội, tình hình tội phạm cướp tài sản tại Việt Nam có nhiều diễn biến phức tạp, đòi hỏi phải có cái nhìn toàn diện và giải pháp xử lý hiệu quả.
1. Khái niệm cướp tài sản và mức độ nguy hiểm:
Tội cướp tài sản được quy định tại Khoản 1, Điều 168 BLHS 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) là hành vi: “dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc hoặc có hành vi khác làm cho người bị tấn công lâm vào tình trạng không thể chống cự được nhằm chiếm đoạt tài sản…”
Hành vi cướp tài sản là hành vi có tính chất vô cùng nguy hiểm cho xã hội, hành vi này không chỉ xâm hại đến quyền được sở hữu tài sản mà còn xâm phạm đến sức khỏe, tính mạng của người khác. Đây đều là những quyền cơ bản của con người, được pháp luật ghi nhận và bảo vệ, bất cứ hành vi xâm phạm nào cũng đều bị trừng trị một cách nghiêm khắc
2. Dấu hiệu pháp lý của tội cướp tài sản
- Mặt khách quan của tội phạm
Khoản 1 Điều 168 quy định 3 dạng hành vi khách quan của tội cướp tài sản:
(1) Hành vi dùng vũ lực: Đây là hành vi mà người phạm tội dùng sức mạnh (có hoặc không có công cụ, phương tiện phạm tội) tác động vào người khác nhằm tê liệt sự chống cự trước việc chiếm đoạt tài sản của người này.
(2) Hành vi đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc: Đây là trường hợp người phạm tội bằng lời nói hoặc bằng cử chỉ (hoặc cả 2) đe dọa sẽ dùng vũ lực ngay tức khắc nếu chống cự lại việc chiếm đoạt. Hành vi đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc này không đòi hỏi người phạm tội phải thực sự có ý định dùng vũ lực ngay tức khắc cũng như phải có đủ điều kiện để dùng vũ lực ngay tức khắc.
(3) Hành vi khác làm cho người bị tấn công lâm vào tình trạng không thể chống cự được: Hành vi này tuy không phải là dùng vũ lực cũng như là đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc nhưng có khả năng làm cho người bị tấn công khi thể ngăn cản được việc chiếm đoạt. Hành vi đầu độc, dùng thuốc gây mê là những ví dụ thực tế cho dạng hành vi này của tội cướp tài sản.
- Mặt chủ quan:
Lỗi của người phạm tội trong trường hợp này là lỗi cố ý trực tiếp khi họ nhận thức được tính chất nguy hiểm trong hành vi của mình, thấy trước hậu quả của hành vi đó nhưng vẫn lựa chọn thực hiện để chiếm đoạt tài sản.
- Chủ thể:
Chủ thể của tội Cướp tài sản là người từ đủ 14 tuổi trở lên, có năng lực trách nhiệm hình sự.
- Khách thể:
Tội cướp tài sản đã xâm hại đồng thời đến quyền sở hữu tài sản và quyền được bảo vệ tính mạng, sức khỏe.
3. Khung hình phạt với tội cướp tài sản:
Điều 168, BLHS 2015 quy định nhiều khung hình phạt khác nhau với tội cướp tài sản, tùy thuộc với mức độ, tính chất nguy hiểm của hành vi:
- Khung 1: phạt tù từ 3 năm đến 10 năm;
- Khung 2: phạt tù từ 7 năm đến 15 năm;
- Khung 3: phạt tù từ 12 năm đến 20 năm;
- Khung 4: phạt tù từ 18 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân;
Nếu như tội phạm đang ở giai đoạn chuẩn bị phạm tội, thì người phạm tội sẽ bị phạt tù từ 1 năm đến 5 năm. Ngoài ra, người phạm tội còn có thể phải chịu thêm các hình phạt bổ sung như: phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, phạt quản chế, cấm cư trú từ 1 năm đến 5 năm hoặc tịch thu 1 phần hoặc toàn bộ tài sản.
4. Phân biệt Tội cướp tài sản với một số tội khác:
- Trộm cắp tài sản (Điều 173 BLHS): chiếm đoạt lén lút, không dùng bạo lực
- Cướp giật tài sản (Điều 171 BLHS): nhanh chóng giật lấy rồi bỏ chạy, không khống chế nạn nhân.
- Cưỡng đoạt tài sản (Điều 170 BLHS): đe dọa sẽ dùng vũ lực nhưng không ngay tức khắc, chủ yếu gây áp lực để nạn nhân tự giao tài sản.
Điểm khác biệt quan trọng để phân biệt tội cướp tài sản với các tội có tính chất chiếm đoạt tài sản khác là hành vi dùng bạo lực hoặc đe dọa dùng bạo lực ngay tức khác hoặc các hành vi khác khiến nạn nhân không thể chống cự.
5. Thực trạng tội cướp tài sản hiện nay:
- Tần suất và mức độ nguy hiểm:
Theo thống kê của cơ quan công an (các báo cáo ngành Tòa án, Viện kiểm sát trong những năm gần đây), số vụ cướp tài sản được đưa ra xét xử tuy không tăng đột biến, nhưng tính chất ngày càng manh động, nguy hiểm. Nhiều đối tượng sẵn sàng dùng dao, súng, bình xịt hơi cay hoặc hung khí khác để khống chế nạn nhân.
- Đặc điểm nhân thân người phạm tội:
Phần lớn là người trẻ tuổi, nhiều trường hợp có tiền án, tiền sự, nghiện ma túy hoặc không có việc làm ổn định. Một số đối tượng phạm tội mang tính băng nhóm, có tổ chức với sự phân công vai trò chặt chẽ.
- Khó khăn trong xử lý thực tiễn:
Trong thực tiễn xét xử, ranh giới phân định giữa tội cướp, cướp giật và cưỡng đoạt tài sản nhiều khi không rõ ràng. Ví dụ, hành vi đe dọa có được coi là “ngay tức khắc” để định tội cướp hay không là vấn đề còn tranh luận.
Các vụ cướp thường xảy ra nhanh, bất ngờ, ít nhân chứng; camera giám sát không phải lúc nào cũng rõ nét, gây khó cho việc điều tra.
Ngoài các mất mát tài sản, nhiều vụ cướp gây thương tích hoặc thiệt mạng, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng và bức xúc trong dư luận.
6. Một số kiến nghị từ thực tiễn
- Hoàn thiện pháp luật: Cần có hướng dẫn cụ thể hơn để phân biệt cướp – cướp giật – cưỡng đoạt, tránh áp dụng sai tội danh.
- Tăng cường phòng ngừa xã hội: đẩy mạnh giáo dục pháp luật trong trường học, hỗ trợ tạo việc làm cho thanh niên.
- Nâng cao năng lực điều tra: mở rộng hệ thống camera giám sát, ứng dụng công nghệ số để hỗ trợ nhận diện tội phạm.
- Xử lý nghiêm minh, kịp thời: các vụ án cướp tài sản cần được đưa ra xét xử công khai để răn đe và cảnh báo xã hội.
7. Kết luận
Tội cướp tài sản là một trong những tội xâm phạm sở hữu nguy hiểm nhất trong Bộ luật Hình sự Việt Nam, bởi nó đồng thời đe dọa đến tính mạng, sức khỏe con người. Pháp luật quy định hình phạt rất nghiêm khắc nhằm răn đe, trừng trị và phòng ngừa chung.
Mỗi cá nhân cần nâng cao ý thức cảnh giác, đồng thời tích cực phối hợp với cơ quan chức năng trong đấu tranh, phòng chống tội phạm để góp phần xây dựng xã hội an toàn, văn minh.
Thông tin liên hệ:
– Văn phòng luật sư Đồng Đội (Đoàn luật sư TP. Hà Nôi): P2708, Tòa nhà VP3 Bán đảo Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội
– Điện thoại: 0936.026.559 – Email: tranxuantien1964@gmail.com
– Website: https://dongdoilaw.vn
– Facebook: https://www.facebook.com/dongdoilaw
– Youtube: https://www.youtube.com/c/VănphòngluậtsưĐồngĐội
– Tiktok: https://www.tiktok.com/@vpls_dongdoi
