Trong quá trình hành nghề luật sư hình sự, không phải vụ án nào cũng gây day dứt bởi tính chất nghiêm trọng của hành vi phạm tội. Có những vụ án khiến người bào chữa trăn trở bởi sự bất an về tính khách quan trong việc xác định sự thật – yếu tố nền tảng của mọi bản án công chính.
Người viết vừa thụ lý một vụ án vi phạm quy định về tham gia giao thông đường bộ. Hồ sơ vụ án không có khối lượng lớn, tình tiết ban đầu không mang tính phức tạp đặc biệt, song ngay từ giai đoạn nghiên cứu sơ bộ đã phát hiện những thiếu sót đáng lo ngại: hiện trường vụ tai nạn chưa được tái hiện và làm rõ một cách đầy đủ theo quy định tại Bộ luật Tố tụng hình sự; căn cứ xác định lỗi của người tham gia giao thông còn mang tính chủ quan, thiếu tính thuyết phục; các chứng cứ có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định trách nhiệm hình sự chưa được thu thập, đối chiếu và đánh giá một cách khoa học, khách quan.
Thực tiễn tố tụng hình sự cho thấy, các vụ án tai nạn giao thông đường bộ là loại tội phạm có nguy cơ cao dẫn đến oan sai nếu quá trình điều tra chỉ dựa trên những suy đoán thiên lệch theo hướng buộc tội. Chỉ cần một kết luận thiếu cơ sở về tốc độ xe chạy, vị trí làn đường, điểm va chạm ban đầu, hoặc hành vi của các bên sau khi xảy ra tai nạn, thì số phận pháp lý của một công dân có thể bị xác định sai lệch, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng về quyền con người.
Điều đáng quan ngại là trong nhiều vụ việc thuộc loại tội này, người bị truy cứu trách nhiệm hình sự không phải là người có lỗi cố ý hoặc vi phạm nghiêm trọng quy tắc an toàn giao thông, mà là người bất hạnh rơi vào tình huống khách quan bất khả kháng. Tuy nhiên, nếu hoàn cảnh khách quan đó không được cơ quan tiến hành tố tụng nhìn nhận, đánh giá đúng bản chất và mức độ, thì sự bất hạnh có thể biến thành bản án truy tội và kết án một người vô tội.
Đối với luật sư hành nghề trong lĩnh vực hình sự, việc nhận bào chữa các vụ án có dấu hiệu oan sai không nhằm mục đích tranh luận để phân định thắng thua trong tố tụng, mà để đặt ra câu hỏi cơ bản, có ý nghĩa quyết định đối với công lý: sự thật khách quan của vụ án đã được làm rõ đến mức độ nào, và liệu các kết luận điều tra có được xây dựng trên nền tảng chứng cứ vững chắc hay không.
Luật sư không có chức năng tạo ra sự thật, nhưng có nghĩa vụ pháp lý và đạo đức nghề nghiệp buộc sự thật phải được soi sáng, kiểm chứng bởi chứng cứ khách quan và các quy định của pháp luật tố tụng hình sự, chứ không được thay thế bằng cảm tính chủ quan hoặc áp lực xử lý nhanh từ dư luận hay các yếu tố bên ngoài tố tụng. Mỗi vụ án oan sai, nếu không được phát hiện và ngăn chặn kịp thời trong quá trình tố tụng, không chỉ gây tổn hại nghiêm trọng đến quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân người bị buộc tội, mà còn làm suy giảm lòng tin của cộng đồng đối với hệ thống tư pháp và sự nghiệp bảo vệ công lý.
Xuất phát từ nhận thức đó, trong các vụ án mang dấu hiệu của sai lầm tố tụng, luật sư cần có thái độ tố tụng thận trọng, tỉ mẫn và kiên trì hơn – nhằm bảo đảm không một công dân vô tội nào phải chịu hậu quả pháp lý do sự thiếu chặt chẽ, cẩu thả của quy trình điều tra, truy tố và xét xử.
Thông tin liên hệ:
– Văn phòng luật sư Đồng Đội (Đoàn luật sư TP. Hà Nôi): P2708, Tòa nhà VP3 Bán đảo Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hà Nội
– Điện thoại: 0936.026.559 – Email: tranxuantien1964@gmail.com
– Website: https://dongdoilaw.vn
– Facebook: https://www.facebook.com/dongdoilaw
– Youtube: https://www.youtube.com/c/VănphòngluậtsưĐồngĐội
– Tiktok: https://www.tiktok.com/@vpls_dongdoi
