Đêm ngày 12.9.2023 xảy ra vụ hỏa hoạn xảy ra tại chung cư mini số nhà 37 ngách 29/70 phố Khương Hạ, phường Khương Đình, quận Thanh Xuân, khiến 56 người tử vong và 37 người bị thương (trong đó, đã xác định được danh tính của 39/56 người tử vong). Đây là vụ cháy đặc biệt nghiêm trọng sau 20 năm kể từ vụ cháy tòa nhà ITC tại TPHCM. Vụ việc thương tâm này khiến nhiều người thắc mắc, lo lắng về công tác phòng cháy chữa cháy và cấp giấy phép xây dựng cho chung cư mini trên địa bàn.
Đến tối ngày 13/09, Công an TP. Hà Nội đã ra quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can, bắt tạm giam (04 tháng) đối với anh Nghiêm Quang Minh (44 tuổi, hiện đang là chủ CCMN nơi xảy ra vụ cháy) về Tội vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy theo quy định tại Điều 313 Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017.
Hiện trường vụ hoả hoạn xảy ra đêm ngày 12.9.2023 tại chung cư mini (số nhà 37 ngách 29/70 phố Khương Hạ, phường Khương Đình, quận Thanh Xuân)
Dưới góc nhìn pháp lý liên quan đến trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân có liên quan, luật sư Trần Xuân Tiền – Trưởng Văn phòng luật sư Đồng Đội đưa ra quan điểm như sau:
Các trách nhiệm mà chủ chung cư mini phải đối diện
Việc Cơ quan CSĐT – Công an thành phố Hà Nội khởi tố vụ án, khởi tố bị can và bắt tạm giam đối với Nghiêm Quang Minh – chủ chung cư mini nơi xảy ra vụ cháy làm 56 người chết đã thể hiện sự nhanh chóng, cấp thiết để các cơ quan tố tụng có thể tiến hành ngay các hoạt động điều tra làm rõ các dấu hiệu của tội phạm.
Theo đó, các cơ quan chức năng sẽ xem xét, xác định những vi phạm của chủ tòa nhà về đảm bảo an toàn phòng chống cháy nổ và thiệt hại do hành vi này gây ra để áp dụng khung hình phạt tương ứng theo các điểm, khoản tại Điều 313 BLHS hiện hành. Cụ thể, người phạm tội này có thể đối diện với khung hình phạt cao nhất lên tới 12 năm tù và có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng. Đồng thời có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 năm đến 5 năm.
Bên cạnh đó, người phạm tội trong vụ án này phải có trách nhiệm bồi thường toàn bộ thiệt hại đã gây ra đối với các nạn nhân theo quy định tại Điều 584. 589, 590 và 591 Bộ luật dân sự 2015.
Cụ thể, đối với người bị thiệt hại về sức khỏe, người phạm tội có trách nhiệm chi trả các chi phí cứu chữa, tiền công người chăm sóc, tiền bồi dưỡng phục hồi sức khỏe, tiền thu nhập bị mất, bị giảm sút và một khoản bồi thường tổn thất về tinh thần tới 50 tháng lương cơ sở đối với những người bị thương tích.
Đối với những nạn nhân tử vong, chủ chung cư mini phải bồi thường chi phí mai táng theo phong tục địa phương, tiền tổn thất tinh thần cho thân nhân của nạn nhân và tiền nghĩa vụ cấp dưỡng đối với người mà nạn nhân có nghĩa vụ cấp dưỡng theo quy định pháp luật.
Ngoài việc phải bồi thường thiệt hại liên quan đến tính mạng, sức khỏe của các nạn nhân, người phạm tội trong vụ án có trách nhiệm phải bồi thường toàn bộ thiệt hại về tài sản với những người bị hại.
Quy định về trách nhiệm nghiệm thu đối với chung cư mini về phòng cháy chữa cháy
Theo quy định hiện nay, chung cư, chung cư mini hay các phòng trọ đều phải đảm bảo các tiêu chuẩn kỹ thuật an toàn về PCCC, phải được phê duyệt về điều kiện đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy. Trong quá trình vận hành tòa nhà cũng cần phải đảm bảo an toàn về phòng cháy chữa cháy.
Theo quy định tại mục 2 của Phụ lục II Danh mục cơ sở có nguy hiểm về cháy, nổ kèm theo Nghị định số 136/2020/NĐ-CP, Nhà chung cư, nhà tập thể, nhà ở ký túc xá cao từ 7 tầng trở lên hoặc có tổng khối tích từ 10.000 m3 trở lên; nhà hỗn hợp cao từ 5 tầng trở lên hoặc có tổng khối tích từ 5.000 m3 trở lên thì phải có Giấy chứng nhận thẩm duyệt thiết kế và văn bản thẩm duyệt thiết kế (nếu có) và văn bản chấp thuận kết quả nghiệm thu về phòng cháy và chữa cháy.
Nếu chung cư này chưa có văn bản chấp thuận kết quả nghiệm thu về phòng cháy và chữa cháy của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền mà vẫn đưa vào sử dụng để xảy ra hỏa hoạn thuộc trách nhiệm của Chủ đầu tư. Nếu biết chung cư chưa có văn bản chấp nhận kết quả nghiệm thu về PCCC mà các cơ quan Nhà nước biết nhưng vẫn không kiểm tra xử lý thì có trách nhiệm liên đới của các cơ quan quản lý.
Đối với thông tin cho rằng, trường hợp chủ chung cư chỉ là người mua lại để kinh doanh, không phải là người xin cấp phép xây dựng. Như đã đề cập ở trên, hành vi mà ông Minh bị khởi tố liên quan đến vi phạm về phòng cháy chữa cháy. Nếu ông Minh mua từ chủ cũ thì ông Minh cũng phxải có trách nhiệm trong việc đảm bảo an toàn phòng cháy chữa cháy, đối với các hạng mục chưa phù hợp khi nhận bàn giao từ chủ cũ, ông Minh phải thực hiện việc sửa chữa sao cho phù hợp với quy định về phòng cháy chữa cháy.
Do đó, đây chưa thể xem là căn cứ làm giảm trách nhiệm của ông Minh trong vụ việc đau xót này.
Đối với hành vi xây vượt tầng theo giấy phép xây dựng, trách nhiệm của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền như thế nào?
Mặt khác, theo thông tin ban đầu trong Giấy phép xây dựng số 89-2015/GPXD do UBND quận Thanh Xuân (Hà Nội) cấp cho ông Nghiêm Quang Minh ngày 11/3/2015, công trình tại địa chỉ số 37 ngách 29/70 phố Khương Hạ, phường Khương Đình chỉ được cấp phép 6 tầng, cùng tầng lửng và tum thang có không gian kỹ thuật.
Giấy phép này cũng nêu rõ tên công trình là nhà ở riêng lẻ. Diện tích xây dựng tầng 1 (có tầng lửng) là 167,4m2; mật độ xây dựng là 70% và tổng diện tích sàn xây dựng là 1.165.9m2; tổng chiều cao công trình là 20,2 m2 (không tính tum thang).
Theo quy định tại Luật Xây dựng hiện nay, nhà ở liền kề trong khu dân cư trong mọi trường hợp đều không được xây quá 6 tầng.
Việc chung cư mini xảy ra vụ cháy tại số 37 ngách 29/70 phố Khương Hạ có chiều cao lên tới 9 tầng, 1 tum đặt ra nghi vấn chủ nhà xây vượt tới 3 tầng so với giấy phép được cấp năm 2015.
Thông tin này vẫn chưa được cơ quan chức năng xác thực. Nhưng nếu đúng như thông tin trên thì không chỉ chủ chung cư mini có trách nhiệm đối với việc xây vượt tầng mà các các nhân, tổ chức liên quan cũng phải chịu trách nhiệm về việc này.
Để xảy ra sự cố trên, liệu có phải là do cơ quan chức năng quản lý lỏng lẻo, thiếu trách nhiệm? UBND quận Thanh Xuân là cơ quan cấp phép xây dựng thì có trách nhiệm đến đâu khi cấp phép chung cư mini ở ngách 29/70, phố Khương Hạ vào sử dụng trong suốt thời gian nhiều năm – trong khi vi phạm quy quy định về xây vượt tầng, tập trung quá nhiều người trong ngõ hẹp, chưa đủ điều kiện về phòng cháy chữa cháy, từ đó gây ra vụ hỏa hoạn? Và đã có biên bản hay quyết định xử phạt nào đối với chủ chung cư mini này về hành vi xây vượt tầng hay chưa?
Bên cạnh đó, cần làm rõ vấn đề công trình đưa vào khai thác sử dụng thì công an phòng cháy, chữa cháy, công an khu vực, cơ quan chức năng liên quan quản lý, kiểm tra, kiểm soát như thế nào? Những trường hợp không đủ điều kiện về phòng cháy, chữa cháy đã được báo cáo, ngăn chặn việc sử dụng không?
Từ những giả định trên, nếu có căn cứ xác minh các cơ quan, cá nhân có thẩm quyền đối với việc cấp phép, không thực hiện việc định kỳ thanh kiểm tra về công tác phòng cháy chữa cháy của tòa chung cư thì những người này cũng có thể bị xem xét trách nhiệm hình sự về tội “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” theo quy định tại Điều 360 Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017.
Bài học rút ra và kiến nghị của Luật sư sau vụ cháy chung cư
Để đảm bảo an toàn PCCC và hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại về người và tài sản do cháy, nổ đối với các các khu nhà trọ, đặc biệt tại các chung cư mini đòi hỏi mọi người phải chung tay, cùng nhau hành động thật mạnh mẽ và quyết liệt. Cụ thể:
Đối với nhà đầu tư, chủ sở hữu chung cư mini
Cần phải tuân thủ các quy định về phòng cháy chữa cháy theo quy định của pháp luật như Có nội quy, biển báo, biển cấm, sơ đồ/biển chỉ dẫn về phòng cháy chữa cháy, thoát nạn đúng chuẩn; Có phương án chữa cháy đã được phê duyệt; Hệ thống điện, chống sét, tĩnh điện, thiết bị sử dụng điện, sinh lửa, sinh nhiệt, việc dùng nguồn lửa, nguồn nhiệt đảm bảo an toàn phòng cháy, chữa cháy đúng theo tiêu chuẩn; Có hệ thống cấp nước, giao thông, thông tin liên lạc phục vụ công tác chữa cháy; hệ thống báo cháy, ngăn cháy, ngăn khói và thoát nạn, phương tiện cứu người đảm bảo đúng tiêu chuẩn; Có phân công và quy định nhiệm vụ phòng cháy, chữa cháy. Đồng thời đảm bảo việc thực hiện đúng theo giấy phép xây dựng.
Đối với người dân
Trước hết cần phải trang bị những kiến thức cơ bản về phòng cháy, chữa cháy, đảm bảo an toàn PCCC trong phạm vi gia đình cũng như chủ động chuẩn bị trước các phương án thoát nạn như: Quản lý chặt chẽ nguồn lửa, nguồn nhiệt khi đun nấu, thắp hương thờ cúng; Không tích trữ xăng dầu, khí đốt, khí dễ cháy nổ và các chất lỏng dễ cháy ở trong nhà ở; Tắt các thiết bị tiêu thụ điện khi không cần thiết, khi ra khỏi nhà; Từng người dân phải tự cập nhật, nâng cao các kỹ năng thoát hiểm, thoát nạn khi xảy ra hỏa hoạn….
Người dân khi thuê hoặc mua nhà chung cư cũng cần phải nghiêm túc xem xét việc đảm bảo an toàn PCCC tại các địa điểm này cũng như khả năng thoát hiểm nếu có xảy ra sự cố.
Đối với với cơ quan chức năng có thẩm quyền
Cần phải siết chặt công tác quản lý cấp phép xây dựng đối với các các chung cư mini, phòng trọ,… đặc biệt là loại hình nhà ở riêng lẻ trá hình thành chung cư mini, thiết kế nhiều tầng, nhiều căn hộ ở kiểu khép kín, xây dựng sai phép, sai quy hoạch, tự ý nâng tầng, nâng chiều cao nhà… và tự do mua bán chuyển nhượng.
Đồng thời, phải đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát việc thi công, xây dựng và xử lý vi phạm của chủ đầu tư. Công tác kiểm tra, nghiệm thu và duy trì các điều kiện đảm bảo phòng chống cháy nổ tại khu dân cư đối với tòa nhà khi đi vào sử dụng cần phải duy trì thường xuyên và liên tục.
Hoạt động tuyên truyền, phổ biến, cập nhật thường xuyên các quy định của pháp luật về PCCC và tập huấn định kỳ cho cư dân sinh sống tại tòa nhà, khu dân cư.
Qua vụ việc đau lòng này, Luật sư cho rằng cần phải đưa vấn đề về an toàn phòng cháy chữa cháy tại các chung cư, phòng trọ,…..để lấy ý kiến và bàn luận. Các vấn đề được đưa ra sẽ là các hướng giải quyết và xác định trách nhiệm của người đứng đầu, làm rõ vấn đề nêu gương và phải giải quyết triệt để từ cái gốc, thậm chí cần quy định rõ những trường hợp không được phép xây dựng chung cư, nhà trọ.
Thông tin liên hệ:
Văn phòng luật sư Đồng Đội: P2708, Tòa nhà VP3 Bán đảo Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội
Điện thoại: 0936.026.559 – Email: tranxuantien1964@gmail.com
Website: https://dongdoilaw.vn
Facebook: https://www.facebook.com/dongdoilaw
Youtube: https://www.youtube.com/c/VănphòngluậtsưĐồngĐội
Tiktok: https://www.tiktok.com/@vpls_dongdoi
