Mỗi quyết định tạm giam không chỉ là một thủ tục pháp lý, mà còn chạm tới cuộc đời, gia đình và danh dự của một con người. Chỉ cần một ngày mất đi tự do cũng có thể để lại vết hằn khó phai. Bởi vậy, việc lạm dụng tạm giam, dù trong những vụ án nhỏ, đang khiến dư luận lo ngại và đặt ra yêu cầu cấp thiết: phải thay đổi tư duy áp dụng biện pháp ngăn chặn nghiêm khắc này.
Tạm giam, về nguyên tắc, là biện pháp ngăn chặn nghiêm khắc nhất, trực tiếp xâm phạm đến quyền tự do thân thể – một trong những quyền cơ bản và thiêng liêng nhất của con người. Bởi vậy, nó chỉ nên được áp dụng khi thật sự cần thiết.
Tuy nhiên, thực tiễn gần đây lại cho thấy nhiều bất cập. Có vụ án, thiệt hại chỉ hơn chục triệu đồng nhưng người bị buộc tội bị giam giữ hơn một năm. Có vụ việc, đáng lẽ chỉ cần áp dụng biện pháp nhẹ hơn như “cấm đi khỏi nơi cư trú” hay “bảo lãnh”, nhưng cơ quan tố tụng vẫn quyết định tạm giam kéo dài. Những trường hợp như vậy không chỉ gây ra tổn thất tinh thần, vật chất cho cá nhân và gia đình họ, mà còn tạo nên sự hoài nghi trong xã hội về tính công bằng và nhân văn của pháp luật.
Pháp luật hiện hành đã có những quy định rất rõ về các biện pháp thay thế tạm giam: bảo lãnh, đặt tiền để bảo đảm, cấm đi khỏi nơi cư trú…. Đây là những cơ chế được thiết kế nhằm hạn chế việc giam giữ không cần thiết, đồng thời vẫn bảo đảm sự có mặt của bị can, bị cáo trong quá trình tố tụng. Vậy nhưng, trên thực tế, các biện pháp này dường như bị bỏ quên, rất hiếm khi được áp dụng.
Nếu nhìn ra thế giới, nhiều quốc gia coi tạm giam là biện pháp cuối cùng, chỉ áp dụng khi không còn cách nào khác. Thay vào đó, họ ưu tiên “tại ngoại có điều kiện”, kết hợp cơ chế giám sát chặt chẽ. Cách tiếp cận này vừa bảo vệ quyền con người, vừa giảm thiểu gánh nặng cho hệ thống trại giam, lại tạo điều kiện để người bị buộc tội có cơ hội sửa chữa và chứng minh sự trong sạch của mình trong một môi trường ít bị tổn hại hơn.
Đã đến lúc chúng ta cần thay đổi tư duy: tạm giam không thể là sự lựa chọn mặc định, mà phải là biện pháp ngoại lệ. Việc áp dụng tạm giam phải dựa trên những căn cứ xác đáng, có sự kiểm tra, giám sát chặt chẽ của Viện kiểm sát và tòa án. Chỉ khi làm được điều đó, chúng ta mới có thể hạn chế oan sai, bảo vệ công lý, và xây dựng niềm tin vào một nền tư pháp thực sự nhân văn, đúng tinh thần Nhà nước pháp quyền.
Thông tin liên hệ:
– Văn phòng luật sư Đồng Đội (Đoàn luật sư TP. Hà Nôi): P2708, Tòa nhà VP3 Bán đảo Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hà Nội
– Điện thoại: 0936.026.559 – Email: tranxuantien1964@gmail.com
– Website: https://dongdoilaw.vn
– Facebook: https://www.facebook.com/dongdoilaw
– Youtube: https://www.youtube.com/c/VănphòngluậtsưĐồngĐội
– Tiktok: https://www.tiktok.com/@vpls_dongdoi
