Sáng nay, tôi tham dự một phiên tòa tại Thái Nguyên với tư cách là luật sư bào chữa cho 3 bị cáo. Một vụ án hình sự có tới 13 bị cáo, 91 bị hại và 8 luật sư tham gia tố tụng. Phiên tòa được chuẩn bị kỹ lưỡng, các bên đã sẵn sàng trình bày quan điểm, bảo vệ quyền và lợi ích cho thân chủ của mình. Thế nhưng, diễn biến thực tế lại cho thấy có những điều nằm ngoài dự liệu của tất cả.
Hoãn phiên tòa: Quyết định cần thiết để đảm bảo quyền tố tụng
Một trong những bị cáo có vai trò trung tâm – cũng là người giữ nhiều mối liên hệ phức tạp với các bị cáo còn lại – đã nhập viện, không đủ sức khỏe để tham dự phiên tòa.
Bên cạnh đó, 23 bị hại cũng vắng mặt không lý do. Trong khi đó, các bị hại có quyền trình bày ý kiến, quan điểm tại tòa. Và ý kiến của các bị hại, đặc biệt là các đề nghị về việc giảm nhẹ hình phạt, lại là căn cứ quan trọng để Hội đồng xét xử xem xét toàn diện, khách quan bản chất vụ án.
Trong tình huống đó, tôi đã nêu quan điểm: cần tạm hoãn phiên tòa. Không chỉ vì lý do sức khỏe của một bị cáo, mà còn bởi sự vắng mặt ấy khiến quá trình tranh tụng trở nên thiếu công bằng. Việc tiếp tục xét xử có thể làm ảnh hưởng đến quyền lợi của các bên, nhất là khi một số bị cáo có lợi ích đối lập với người vắng mặt.
Hội đồng xét xử đã lắng nghe, cân nhắc kỹ và đi đến quyết định hoãn phiên tòa – một quyết định thể hiện sự cẩn trọng, tôn trọng nguyên tắc tranh tụng và quyền con người trong tố tụng hình sự.
Phía sau một phiên tòa bị hoãn là nhiều suy tư, trăn trở, nhiều góc nhìn khác của nghề luật sư
Phiên tòa được xét xử tại một tỉnh thuộc vùng căn cứ cách mạng xưa – nơi có những con người hiền lành, chất phác, nhưng cuộc sống còn nhiều khó khăn. Nhiều bị cáo trong vụ án là giáo viên dạy lái xe – những người có nhân thân tốt, từng sống bằng nghề đào tạo kỹ năng cho người khác bước vào đời một cách an toàn.
Tôi không phải luật sư chỉ định. Các bị cáo tìm đến tôi sau khi đã có luật sư riêng. Họ từ chối người đã thuê, chỉ vì một lời giới thiệu đầy tin cậy: “Anh ấy tận tâm, nói được điều mình không nói được.” Thú thực, sự tin tưởng ấy khiến tôi cảm động và thấy rõ hơn trách nhiệm của mình – không chỉ với pháp luật, mà còn với những thân phận đang tìm đường gỡ rối.
Tôi đặc biệt ấn tượng với bị cáo H – người đàn ông trung niên, có vợ đang công tác tại một cơ quan nhà nước, gia đình cơ bản, cuộc sống yên ấm. Chỉ vì một bước đi sai, anh bị cuốn vào vòng xoáy pháp lý mà bản thân không ngờ tới. Gặp tôi tại trại tạm giam, anh nghẹn ngào nói: “Cháu nghĩ đến việc ly hôn, vì sợ ảnh hưởng đến công việc của vợ. Nếu được tha, cháu sẽ vào rừng làm thuê, sống ẩn, chuộc lỗi bằng cách riêng…”. Tôi nhìn anh – không thấy bóng dáng một người chủ mưu, tổ chức, mà chỉ là một người chồng, người cha đang hối lỗi thực sự. Nỗi dằn vặt trong ánh mắt, sự thành khẩn trong từng lời nói khiến tôi phải im lặng rất lâu. Có những cảm xúc không cần biện minh – nó tự nói bằng sự ăn năn.
Khó khăn lớn nhất ở đây là: Có quá nhiều tình tiết giảm nhẹ, nhưng không thể trình bày một cách trọn vẹn, thuyết phục tại tòa. Nhiều bị cáo không có kỹ năng diễn đạt, có người chỉ biết cúi đầu, bật khóc, hoặc lúng túng đến nghẹn lời. Họ không biết nên nói gì, không đủ can đảm để giãi bày trước Hội đồng xét xử.
Và tôi – với vai trò luật sư – đã âm thầm chuẩn bị những điều cần nói thay họ. Không chỉ là pháp lý, mà là sự thật đời thường, là nỗi niềm của những con người từng tin rằng mình làm thuê là hợp pháp, là “không sao đâu”, rồi phải trả giá bằng cả danh dự, sự nghiệp, và tự do. Tôi mong Hội đồng xét xử thấu hiểu, cân nhắc áp dụng chính sách hình sự nhân đạo theo tinh thần cải cách tư pháp được nêu tại Nghị quyết 68-NQ/TW của Bộ chính trị về Phát triển kinh tế tư nhân. Khi xử lý các sai phạm, vụ việc về dân sự kinh tế, ưu tiên áp dụng các biện pháp về dân sự, kinh tế, hành chính.
Tôi tin rằng sự nghiêm minh của pháp luật không mâu thuẫn với lòng nhân ái. Khoan hồng đúng lúc không làm giảm uy tín của nền tư pháp, mà ngược lại, thể hiện bản lĩnh và trí tuệ của người cầm cán cân công lý. Kết quả phiên tòa – nếu đi theo hướng đó – sẽ không chỉ là một bản án, mà còn là thông điệp: pháp luật luôn có tình người, và vẫn còn những cánh cửa để người ta sửa sai, để những sai lầm không kéo dài thành bi kịch.
Đó cũng là điều tôi – với tư cách luật sư – luôn theo đuổi trong từng vụ việc, và là mong muốn chân thành từ không chỉ thân chủ, mà cả những người dự khán, những người tin vào sự công bằng có thể đi cùng với lòng bao dung.
Phía sau phiên tòa là thời gian để người luật sư tiếp tục nghiên cứu kỹ hồ sơ
Phía sau phiên tòa là khoảng lặng cần thiết để người luật sư có thêm thời gian nhìn lại toàn bộ vụ án. Trong vụ việc này, tôi được mời bào chữa khá muộn. Thời gian tiếp xúc với hồ sơ chưa đầy hai tuần là quá ngắn để nắm bắt hết các tình tiết pháp lý phức tạp, đặc biệt khi có đến 13 bị cáo và gần trăm người bị hại. Hồ sơ dày, lời khai chồng chéo, mối quan hệ giữa các bị cáo vừa có điểm chung vừa có sự xung đột về lợi ích – tất cả đòi hỏi sự cẩn trọng và một cái nhìn toàn diện.
Quyết định hoãn phiên tòa của Hội đồng xét xử không chỉ là sự tuân thủ đúng quy định tố tụng khi vắng mặt bị cáo giữ vai trò trung tâm, mà còn là cơ hội để người luật sư có thêm thời gian rà soát lại từng chi tiết, chuẩn bị kỹ càng hơn cho chiến lược bào chữa phù hợp nhất cho thân chủ của mình. Tôi sẽ cùng các đồng nghiệp – những luật sư đồng hành trong vụ án này – chuẩn bị kỹ lưỡng hơn cho phiên xử “chung kết” sắp tới. Chúng tôi sẽ chuẩn bị cả lý lẽ và trái tim – để bảo vệ đúng người, đúng việc, đúng tinh thần công lý.
Những cuộc gặp gỡ tình cờ và những bài học nghề nghiệp
Có những luật sư nhận ra tôi, chào và nói rằng tôi là người truyền cảm hứng cho họ. Tôi mỉm cười, thấy chính mình trong ánh mắt háo hức ấy – những ngày đầu vào nghề, cũng đầy hoài nghi và khát khao được khẳng định. Tôi chỉ nói với họ một điều: làm nghề luật sư, trước hết là giữ được chính mình – trong cả lời nói, hành xử và đạo đức nghề nghiệp. Mọi thứ khác, thời gian sẽ dạy.
Cũng có những đồng nghiệp tôi quen, nhưng lại đang ở hai phía “đối lập”, có lợi ích xung đột nhau. Sự quen biết là điều bình thường trong nghề, nhưng sự công tâm là nguyên tắc không thể thoả hiệp. Là luật sư, ta phải biết giữ khoảng cách cần thiết – từ cách bắt tay đến từng lời trao đổi. Có thể thân thiết ngoài đời, nhưng khi bước vào phiên tòa, cần tỉnh táo, đúng mực. Lịch sự mà không suồng sã, tôn trọng nhưng tuyệt đối không để cảm tình làm mờ đi ranh giới nghề nghiệp.
Phiên tòa hoãn, nhưng không thể hoãn được những suy tư còn đọng lại. Và còn nhiều chi tiết hay nữa, Luật sư sẽ kể… Khi lòng đã lắng lại, khi mọi chuyện đã đi qua, tôi sẽ viết tiếp, kể tiếp… như một cách lưu lại những lát cắt thầm lặng của nghề – nơi mà mỗi ngày, người luật sư không chỉ tranh tụng, mà còn tranh đấu với cả chính cảm xúc của mình.
Tác giả: Luật sư Trần Xuân Tiền – Trưởng Văn phòng Luật sư Đồng Đội
Thông tin liên hệ:
– Văn phòng luật sư Đồng Đội (Đoàn luật sư TP. Hà Nôi): P2708, Tòa nhà VP3 Bán đảo Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội
– Điện thoại: 0936.026.559
– Email: tranxuantien1964@gmail.com
– Website: https://dongdoilaw.vn
– Facebook: https://www.facebook.com/dongdoilaw
– Youtube: https://www.youtube.com/c/VănphòngluậtsưĐồngĐội
– Tiktok: https://www.tiktok.com/@vpls_dongdoi
