Bào chữa trong vụ án hình sự không chỉ là một kỹ năng nghề nghiệp – mà là hành trình giữ gìn công lý bằng bản lĩnh và lòng trắc ẩn.
Người luật sư không chỉ đối mặt với quy trình tố tụng chặt chẽ mà còn phải đi xuyên qua những định kiến xã hội, áp lực dư luận, những hồ sơ dày đặc và không ít lần là ánh mắt e dè của chính người thân chủ. Trong hành trình đó, họ phải bám thật chắc vào luật – nhưng cũng không được rời xa cái tình. Bào chữa hiệu quả không chỉ dựa vào điều khoản, mà còn dựa vào sự thấu hiểu, sự công tâm, sự chuẩn bị kỹ lưỡng và thái độ nghề nghiệp.
Dưới đây là những kỹ năng cốt lõi trong hành nghề luật sư – được đúc kết từ thực tiễn qua nhiều năm gắn bó với những vụ án hình sự gai góc:
Nắm chắc hồ sơ – đọc sâu từng chi tiết
Một luật sư hình sự không thể bào chữa hiệu quả nếu không “thuộc lòng” từng trang hồ sơ. Không phải đọc cho xong – mà là đọc để phát hiện mâu thuẫn, đối chiếu lời khai, nhận diện những điểm bất nhất hoặc dấu hiệu vi phạm tố tụng. Nhiều vụ án, chỉ một chi tiết nhỏ – như thời điểm lập biên bản hay mô tả hiện trường thiếu nhất quán – cũng có thể làm thay đổi cục diện.
“Có vụ tôi đọc hồ sơ đến lần thứ 10 mới phát hiện ra một chi tiết bất hợp lý trong lời khai, và chính điều đó đã giúp thân chủ được giảm nhẹ trách nhiệm hình sự.”
Giao tiếp với thân chủ – không chỉ là nghe, mà là thấu cảm
Thân chủ không phải là đối tượng bị cáo buộc – mà là con người với hoàn cảnh, số phận, nỗi lo, sự sợ hãi. Muốn bảo vệ họ, luật sư phải cảm được con người ấy. Hiểu họ để biết cần khai thác điều gì, trình bày điều gì, bào chữa ở điểm nào. Có vụ án tôi phải đi 3 tỉnh, gặp 5 người để xác minh một lời khai – nhưng chỉ chi tiết ấy đã thay đổi toàn bộ hướng tiếp cận vụ việc.
Kỹ năng phản biện – nghệ thuật dựng niềm tin
Luật sư giỏi không phải chỉ vì nói hay, mà vì biết đặt câu hỏi đúng lúc, đúng chỗ, làm lung lay lập luận của kiểm sát viên hoặc cán bộ điều tra. Những câu hỏi như:
“Bị can khai nhận trong tình trạng sức khỏe thế nào?”,
“Chứng cứ vật chất ở đâu, có trùng khớp dấu vết không?”
…là cách để làm lộ ra sự sơ hở, thiếu khách quan trong quá trình điều tra.
Văn phong bào chữa – phải gần gũi, không hàn lâm
Không phải ai trong tòa cũng là người đọc luật hằng ngày. Một bản bào chữa hiệu quả là bản bào chữa rõ ràng, hợp lý, dễ hiểu nhưng vẫn giàu cảm xúc. Lý lẽ thuyết phục – và con người hiện lên sau từng con chữ.
“Bị cáo đã từng là người có ích. Lần đầu phạm tội, xuất phát từ hoàn cảnh gia đình éo le,… Rất mong Hội đồng xét xử cân nhắc cho anh ta một con đường quay đầu.”
Đó không chỉ là lập luận – mà là tiếng nói của lòng người.
Thái độ trước tòa – chữ “đắc nhân tâm” là quan trọng
Giữ cái đầu lạnh trong phòng xử là yêu cầu tối thiểu. Luật sư phải giữ sự điềm tĩnh, tôn trọng HĐXX, không hơn thua với đại diện VKS, biết “lùi một bước để tiến ba bước”. Có lần tôi bị kiểm sát viên nặng lời, tôi không đôi co, chỉ xin Hội đồng xét xử ghi nhận nội dung trình bày và giữ đúng tinh thần thượng tôn pháp luật. Kết quả là phần nhận định trong bản án rất tích cực.
Không hứa hẹn, không “chạy án” – bảo vệ thân chủ trong giới hạn pháp luật
Luật sư không thể và không nên hứa gì ngoài “sự nỗ lực tối đa trong khuôn khổ pháp luật”. Mọi lời cam kết tội nhẹ, án treo… là con dao hai lưỡi. Khi thân chủ hiểu được luật sư của họ hành xử trung thực, minh bạch, họ sẽ tôn trọng và đồng hành lâu dài, chứ không “mất lòng tin” vì những lời hoa mỹ thiếu thực tế.
Rèn luyện không ngừng – học từ mỗi vụ việc
Không có kỹ năng nào tự nhiên sinh ra – tất cả đều từ tích lũy. Mỗi vụ án là một lần rèn nghề. Tôi thường ghi lại các điểm mạnh – yếu sau mỗi phiên tòa: có câu hỏi nào mình đặt chưa đúng? Có lập luận nào bị phản bác yếu? Có điều gì cần làm tốt hơn? Chính sự tự học này giúp kỹ năng không bị “chết mòn”.
LỜI KẾT
Bào chữa trong vụ án hình sự là góp phần vào tiến trình công lý – nhưng để làm được điều đó, luật sư phải vừa là người vững pháp lý, vừa là người giàu nhân tính.
Để thân chủ thấy được sự đồng hành, để Hội đồng xét xử cảm nhận được sự chân thành, để xã hội tin rằng luật sư là người bảo vệ sự thật – người làm nghề cần bản lĩnh, tâm sáng, lòng tin và một trái tim biết thấu cảm.
Vì công lý, xét đến cùng, không chỉ nằm trong điều luật – mà nằm ở sự tử tế của những người đang cố gắng giữ cho công lý ấy được soi sáng từng ngày.
Thông tin liên hệ:
– Văn phòng luật sư Đồng Đội (Đoàn luật sư TP. Hà Nôi): P2708, Tòa nhà VP3 Bán đảo Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội
– Điện thoại: 0936.026.559
– Email: tranxuantien1964@gmail.com
– Website: https://dongdoilaw.vn
– Facebook: https://www.facebook.com/dongdoilaw
– Youtube: https://www.youtube.com/c/VănphòngluậtsưĐồngĐội
– Tiktok: https://www.tiktok.com/@vpls_dongdoi
