Sự phát triển vượt bậc của trí tuệ nhân tạo (AI) đang đặt ra nhiều thách thức đối với ngành luật, đặc biệt là những vị trí có tính chất lặp lại hoặc mang tính kỹ thuật cao. Cụ thể, các công việc như: tra cứu văn bản pháp luật, phân tích hợp đồng theo mẫu, soạn thảo văn bản pháp lý cơ bản, … đều đang dần được AI thực hiện với tốc độ và độ chính xác cao. Điều này khiến các vị trí như luật sư tư vấn hay những người làm dịch vụ tư vấn pháp luật đứng trước nguy cơ bị thay thế nếu không liên tục cập nhật kỹ năng và nâng cao giá trị gia tăng cá nhân.
Tuy nhiên, AI không thể thay thế vai trò của luật sư trong các hoạt động đòi hỏi tư duy pháp lý linh hoạt, kỹ năng tranh tụng.
Tranh tụng là cuộc đấu trí – cần bản lĩnh con người
Luật sư tranh tụng không chỉ nói đúng, mà phải nói thuyết phục, ứng biến trước câu hỏi, tâm lý HĐXX, và cả phản ứng của Kiểm sát viên, luật sư đối lập. Luật sư tranh tụng không chỉ cần trình bày đúng quy định pháp luật, mà quan trọng hơn là phải thuyết phục được người nghe – đặc biệt là Hội đồng xét xử. Mỗi phiên tòa là một cuộc đấu trí, nơi luật sư phải linh hoạt xử lý câu hỏi bất ngờ, nắm bắt tâm lý thẩm phán, và phản ứng kịp thời trước lập luận của đối phương. Đó là kỹ năng tổng hợp giữa kiến thức, cảm xúc, trực giác và bản lĩnh – điều mà một trí tuệ nhân tạo, dù hiện đại đến đâu, cũng không thể thay thế.
AI có thể gợi ý luận cứ, soạn thảo văn bản, nhưng không thể đứng trước tòa, xử lý tình huống bất ngờ, hay cảm hóa được HĐXX như con người. Khi bước vào phòng xử, luật sư không chỉ mang theo lập luận mà còn cần sự điềm tĩnh, khả năng ứng biến và cảm xúc để đối diện với những tình huống bất ngờ. AI không thể quan sát ánh mắt của HĐXX, không thể điều chỉnh giọng điệu theo diễn biến tâm lý, càng không thể lay động lòng người. Trước tòa, sự hiện diện của con người – với trải nghiệm và trực giác – vẫn là yếu tố quyết định.
AI không có khả năng cảm nhận, thấu hiểu thân chủ
Luật sư giỏi tranh tụng phải đọc được tâm lý thân chủ, nỗi sợ, niềm tin, sự giận dữ, sự ăn năn… — thứ mà máy móc không thể “hiểu” thực sự. Những cảm xúc ấy thường không hiện rõ trong lời nói, mà ẩn sau ánh mắt, giọng điệu, cử chỉ – điều mà chỉ con người mới cảm nhận và chia sẻ được. Sự thấu cảm này giúp luật sư xây dựng chiến lược bào chữa phù hợp, không chỉ đúng pháp lý mà còn chạm đến trái tim HĐXX. Máy móc có thể phân tích dữ liệu, nhưng không thể “sống” trong câu chuyện của con người.
Chính sự đồng cảm đó mới tạo ra bài bào chữa có “hơi thở” và “tình người” – điều mà AI chỉ có thể mô phỏng phần nào.
Tranh tụng là kỹ năng tổng hợp – không máy móc
Một luật sư giỏi phải biết kết hợp: lập luận – dẫn chứng – cảm xúc – kinh nghiệm xã hội – văn hóa vùng miền – chính trị. Chính sự đồng cảm sâu sắc giữa luật sư và thân chủ mới tạo nên những bài bào chữa không chỉ đúng luật mà còn đầy tính nhân văn. Một bài bào chữa hay không đơn thuần là sự sắp xếp lý lẽ, mà là câu chuyện được kể bằng trái tim – nơi cảm xúc và lý trí hòa quyện. AI có thể giúp diễn đạt trôi chảy, trích dẫn đầy đủ, nhưng lại thiếu “hơi ấm” con người. Sự rung cảm, niềm tin và lòng trắc ẩn – những yếu tố làm nên một bài bào chữa lay động lòng người – là điều máy móc chỉ bắt chước, chứ không thể thực sự tạo ra.
AI có dữ liệu, nhưng không có trải nghiệm sống, không có “lửa nghề”, không thể cảm nhận được “điểm rơi” trong tranh luận như người thật. AI có thể truy xuất hàng triệu văn bản pháp luật, án lệ chỉ trong vài giây, nhưng lại thiếu điều cốt lõi: trải nghiệm thực tiễn và cảm quan nghề nghiệp.
Một luật sư tranh tụng dày dạn sẽ biết khi nào cần nhấn, khi nào cần lùi, khi nào im lặng cũng là một chiến lược – đó là “điểm rơi” trong tranh luận mà chỉ kinh nghiệm và bản lĩnh mới cảm được. “Lửa nghề” – thứ khiến luật sư đau đáu vì thân chủ, trăn trở vì công lý – là điều không dữ liệu nào thay thế nổi. AI giỏi phân tích, nhưng thiếu trực giác con người.
Trí tuệ nhân tạo là công cụ – người dùng mới quyết định hiệu quả
Luật sư biết dùng AI sẽ tăng tốc chuẩn bị hồ sơ và chính luật sư mới quyết định chiến lược và điều tiết vụ án. AI là một trợ thủ đắc lực giúp luật sư tiết kiệm thời gian tra cứu, tổng hợp tài liệu và định hình luận điểm ban đầu. Tuy nhiên, điều làm nên giá trị của một luật sư tranh tụng không nằm ở tốc độ chuẩn bị, mà ở tư duy chiến lược và khả năng điều tiết vụ án theo diễn biến thực tế. Quyết định nên tiếp cận Hội đồng xét xử bằng lý lẽ sắc bén hay sự cảm hóa tinh tế – đó là bản lĩnh, trực giác và kinh nghiệm con người, thứ mà máy móc không thể thay thế hay mô phỏng hoàn chỉnh.
AI không thể tự quyết định sẽ dùng chiến thuật “cảm hóa” hay “tấn công” trong phiên tòa – đó là bản lĩnh nghề và trực giác con người. Chiến lược tranh tụng không phải là một công thức cố định mà đòi hỏi sự lựa chọn linh hoạt, phù hợp với từng hoàn cảnh, từng phiên tòa và từng Hội đồng xét xử. Có lúc cần mềm mỏng để lay động, có khi phải cứng rắn để bảo vệ quan điểm đến cùng. AI có thể đề xuất kịch bản, nhưng không thể tự đưa ra lựa chọn giữa “cảm hóa” hay “tấn công” – vì nó thiếu trực giác, không cảm nhận được không khí phiên tòa, và càng không thể hiểu sâu sắc động cơ, cảm xúc hay thế mạnh của thân chủ như con người.
Luật sư tranh tụng, nếu biết tận dụng trí tuệ nhân tạo, sẽ không bị AI thay thế – mà sẽ mạnh hơn, nhanh hơn, sắc bén hơn. Trí tuệ nhân tạo không đe dọa luật sư tranh tụng – mà chính là cơ hội để họ nâng cấp bản thân, làm việc nhanh hơn, sắc bén hơn và hiệu quả hơn. Điều quyết định thành bại trong một phiên tòa không nằm ở công cụ, mà ở người sử dụng công cụ ấy bằng tư duy chiến lược, cảm xúc, bản lĩnh và kinh nghiệm sống. AI không loại bỏ luật sư. Nó chỉ loại bỏ những ai ngại thay đổi, làm nghề bằng lối mòn. Luật sư biết thích nghi sẽ không chỉ tồn tại – mà sẽ dẫn đầu.
Thông tin liên hệ:
– Văn phòng luật sư Đồng Đội (Đoàn luật sư TP. Hà Nôi): P2708, Tòa nhà VP3 Bán đảo Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội
– Điện thoại: 0936.026.559
– Email: tranxuantien1964@gmail.com
– Website: https://dongdoilaw.vn
– Facebook: https://www.facebook.com/dongdoilaw
– Youtube: https://www.youtube.com/c/VănphòngluậtsưĐồngĐội
– Tiktok: https://www.tiktok.com/@vpls_dongdoi
