Đất nước ta đang xây dựng nhà nước pháp quyền và bước vào “sân chơi chung” hội nhập kinh tế quốc tế. Bên cạnh các cơ hội giao thương, sẽ có rất nhiều những quan hệ pháp luật mới được thiết lập. Với vai trò “góp phần bảo vệ công lý, các quyền tự do, dân chủ của công dân, quyền, lợi ích hợp pháp của cá nhân, cơ quan, tổ chức, phát triển kinh tế – xã hội, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xã hội dân chủ, công bằng, văn minh”(Điều 3, Luật luật sư 2006 (được sửa đổi, bổ sung năm 2012)), vị thế của luật sư ngày càng được đề cao hơn.
Trong khi đó, báo chí là phương tiện thông tin đại chúng thiết yếu đối với đời sống xã hội. Với khả năng tác động một cách rộng lớn, nhanh chóng và mạnh mẽ vào xã hội, hoạt động báo chí có rất nhiều nhiệm vụ quan trọng, trong đó bảo đảm được việc “Tuyên truyền, phổ biến đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, thành tựu văn hoá, khoa học, kỹ thuật trong nước và thế giới theo tôn chỉ, mục đích của cơ quan báo chí…. Phản ánh và hướng dẫn dư luận xã hội; làm diễn đàn thực hiện quyền tự do ngôn luận của nhân dân. Phát hiện, biểu dương gương tốt, nhân tố mới; đấu tranh chống các hành vi vi phạm pháp luật và các hiện tượng tiêu cực xã hội khác” (Điều 6 Luật báo chí 1989).
Từ trong bản chất nghề nghiệp và đặc thù hoạt động của mình, nhà báo và luật sư luôn có mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau. Nếu luật sư có đầy đủ những kiến thức chuyên môn về pháp luật, có kĩ năng phân tích các sự kiện pháp lý thì nhà báo ngoài kiến thức sâu rộng còn có khả năng phân tích mổ xẻ vấn đề nhạy bén trước mọi tình huống, có đầu óc phán đoán và phân tích tình hình và luôn bám sát thực tế cuộc sống. Mối quan hệ hỗ trợ của luật sư và nhà báo được thể hiện trên những mặt sau:
– Thứ nhất, để hoàn thành tốt công việc của mình, trước hết, nhà báo phải nắm vững pháp luật của Nhà nước, bởi pháp luật là sự thể chế hoá đường lối, chủ trương của Đảng. Tuy nhiên, mỗi nghề có một đặc thù riêng, chúng ta không thể yêu cầu một nhà báo phải có kiến thức toàn diện về những quy định của pháp luật. Lúc này, luật sư trở thành một kênh thông tin hữu ích để các nhà báo khai thác có hiệu quả về quy định pháp luật, quan điểm cá nhân về các vụ việc diễn ra.
Thông qua quan điểm của luật sư, nhà báo có thêm những nhìn nhận đánh giá sâu sắc hơn về các vụ việc. Có thể thấy, hiện nay ở các bài báo có liên quan đến tranh chấp, kiện tụng, các nhà báo thường đưa vào những ý kiến của các luật sư để làm rõ hơn các quan điểm pháp luật trong vụ việc.
Xoay quanh vụ án cựu chủ tịch Vinalines Dương Chí Dũng tham ô 10 tỷ đồng ở Vinalines, đã có rất nhiều các luật sư có ý kiến về vụ án này: Trên báo Đời sống pháp luật, có bài viết “Án tử Dương Chí Dũng, luật sư nói gì?”. Bài báo đã đưa ra quan điểm trái chiều của các luật sư án tử với bị cáo: Nếu Luật gia Nguyễn Hữu Thực, Chi hội Luật gia Đông Đông, luật sư Trần Anh Dũng, giám đốc Công ty Luật Đại Phúc cho rằng: “Mức án dành cho bị cáo Dương Chí Dũng là phù hợp thì luật sư Trần Đình Triển (đoàn luật sư TP. Hà Nội, Trưởng văn phòng luật sư Vì Dân) nhận định chưa có đủ căn cứ để khép tội bị cáo. Việc các luật sư đưa ra quan điểm pháp luật khác nhau, giúp người đọc hiểu rõ hơn thực tế áp dụng một quy phạm pháp luật và có những nhận định riêng về bản án Tòa đưa ra.
Với số lượng phát hành lớn, diện phủ sóng rộng hàng ngày, hàng giờ theo sát các diễn biến của cuộc sống. Cùng với sự xuất hiện của loại hình báo điện tử, các thông tin được cập nhật gần như tức thì, đa dạng, sẽ giúp luật sư nhanh chóng có được thông tin cần thiết để tham khảo, đối chiếu, so sánh, kiểm chứng, phân tích và tổng hợp. Nhà báo với tư cách là người đứng ngoài các vụ việc sẽ có nhìn nhận khách quan, đúng đắn, đưa ra các bằng chứng, lý lẽ, lập luận mang tính tham khảo, giúp cho luật sư có được thông tin đa dạng, nhiều chiều về các vụ án, tranh chấp xảy ra trong cuộc sống. Qua việc tham khảo những quan điểm khác nhau của những luật sư đồng nghiệp, sẽ có được những suy nghĩ cá nhân về từng vụ việc.
– Thứ hai, do đặc thù của báo chí là thực hiện hoạt động thông tin, yêu cầu cơ bản của thông tin là phải nhanh nhạy, kịp thời, cập nhật, nếu không thông tin sẽ trở nên lỗi thời, không còn tính hấp dẫn. Nên việc đánh giá ưu, nhược điểm quy định pháp luật từ phía các luật sư qua các vụ việc thực tiễn, sẽ được báo chí phản ánh sắc nét, nhanh chóng, phát hiện những bất cập, bất hợp lý trong các văn bản pháp luật, những quy định không phù hợp, lỗi thời, chồng chéo của hệ thống pháp luật để kiến nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét sửa đổi, bổ sung và hoàn thiện. Như vậy, luật sư và nhà báo – với những đặc thù nghề nghiệp sẽ bổ trợ cho nhau trong việc nhìn nhận, đánh giá quy định pháp luật.
– Thứ ba, báo chí là cầu nối quan trọng giữa luật sư với cơ quan Nhà nước. Đôi khi, chính những bài báo tưởng rằng chỉ đơn thuần trên giấy bút nhưng lại có sức ảnh hưởng vô cùng lớn. Có trường hợp, ý kiến của các luật sư thông qua báo chí hỗ trợ để cơ quan Nhà nước đưa ra những phán quyết hợp với lòng dân. Nhưng có những bài báo lại tạo sức ép cho cơ quan Nhà nước nhìn nhận lại hoạt động của chính mình.
Gần đây nhất, hàng trăm bài báo trên các trang báo khác nhau, đã phản ánh vụ việc hàng trăm cây xanh Hà Nội bị chặt phá với những bằng chứng, lý lẽ, lập luận định hướng dư luận xã hội tạo ra sức mạnh chung lên án, đấu tranh với những sai phạm trong hoạt động chỉ đạo của các cán bộ. Dưới sức ép của dư luận, Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội đã phải ra quyết định tạm dừng việc chặt hạ, Thanh tra thành phố vào cuộc đề nghị kỷ luật cán bộ sai phạm trong vụ chặt cây xanh.
– Thứ tư, báo chí chia sẻ với luật sư về những khó khăn, cổ vũ những quan điểm đúng đắn, đồng thời cũng phát hiện những tiêu cực, những sai trái của các luật sư để phê phán nhằm mục đích xây dựng. Các luật sư có đạo đức nghề nghiệp và chuyên môn tốt, thông qua báo chí không chỉ là tấm gương cho các luật sư khác học tập mà còn giúp người dân tin tưởng vào công lý vẫn được thực thi dựa trên công bằng xã hội.
Chắc hẳn các bạn đọc còn nhớ luật sư Võ An Đôn – người bảo vệ quyền lợi cho gia đình nạn nhân Ngô Thanh Kiều- người bị 5 công an TP Tuy Hòa (Phú Yên) đánh chết vào tháng 05/2012.Trước sự đấu tranh mạnh mẽ của Luật sư Đôn và các nhà báo, 5 công an và sau đó Phó trưởng Công an TP Tuy Hòa cũng bị khởi tố. Đây là một trong số rất nhiều những luật sư đã ra sức đấu tranh bảo vệ quyền lợi cho người dân “thấp cổ bé họng”, tạo được niềm tin cho người dân vào pháp luật nước nhà và cũng để các luật sư khác nhìn nhận lại bản thân mình có ý chí đấu tranh, dám đứng lên bảo vệ công lý.
Còn nếu là luật sư còn nhiều hạn chế, thì đây cũng là bài học để các đồng nghiệp khác tránh không vấp phải tiêu cực mà những người đi trước đã vấp phải. Gần đây, ngày 26-5-2015, Đoàn Luật sư TP Cần Thơ đã ban hành Quyết định xử lý kỷ luật đối với 3 luật sư trực thuộc Đoàn Luật sư thành phố gồm: Luật sư Nguyễn Văn Ne, Luật sư Phạm Hồng Thái và Luật sư Nguyễn Thanh Hiền do vi phạm Quy tắc Đạo đức và Ứng xử nghề nghiệp Luật sư Việt Nam. Từ những sai phạm của các luật sư này, giúp các luật sư khác thấy được ảnh hưởng xấu của những sai phạm. Để từ đó nhìn nhận lại hoạt động của bản thân và rút kinh nghiệm cho chính mình.
– Thứ năm, báo chí góp phần đổi mới nhận thức của xã hội, tạo nên sự cảm thông, chia sẻ của xã hội đối với nghề luật sư. Báo chí với những đặc trưng của mình là công cụ quan trọng, góp phần tích cực, chủ động để xã hội có nhận thức đúng về luật sư.
Rất nhiều các vụ án nghiêm trọng khi người phạm tội thực hiện những hành vi đặc biệt nghiêm trọng, nhận được sự quan tâm rất lớn của dư luận. Bởi vậy, người luật sư bào chữa cho những bị cáo này thường vấp phải những phản đối của dư luận, bởi họ cho rằng luật sư bảo vệ cho bị cáo là ủng hộ hành vi đi ngược với đạo đức.
Tuy nhiên, dưới ngòi bút của nhiều nhà báo, người dân đã hiểu rõ, việc các luật sư tham gia bảo vệ cho bị cáo đều căn cứ vào các quy định pháp luật và nhằm hướng tới tìm ra sự thật khách quan của vụ án, giúp Tòa án ra được bản án tuyên “đúng người, đúng tội”. Điều này không chỉ là nguồn động viên những con người có đức, có tài đóng góp tài năng của mình cho đất nước mà còn góp phần tạo dựng môi trường xã hội thuận lợi cho luật sư hành nghề.
Bên cạnh đó, người dân hiểu thêm vai trò, trách nhiệm của nghề luật sư với xã hội và hoạt động luật sư bảo vệ lợi ích người dân phải dựa trên các quy định của pháp luật, không thể xuất phát từ quan điểm cá nhân hay lợi ích của một bộ phận người dân, sức ép dư luận mà làm trái với quy định pháp luật.
Pháp luật được xem là kiến trúc thượng tầng, do đó có mối quan hệ chặt chẽ với các thành tố trong đó có báo chí. Pháp luật chủ động đi trước cung cấp thông tin kịp thời, định hướng thông tin. Mặt khác, dựa trên sự hỗ trợ của luật sư, người làm báo phải mang hơi thở của cuộc sống, mang mạch đập của xã hội, mô tả một bức tranh sống động, rõ nét về cuộc sống, giúp cho pháp luật có cơ sở để thực hiện đúng đắn. Báo chí phải tham gia đấu tranh xã hội, giữ vững tôn chỉ mục đích để giúp pháp luật có định hướng xã hội tốt hơn.
Thực tế đã công nhận, nếu không có báo chí vào cuộc, Luật sư Võ An Đôn sẽ khó có thể đưa sự thật vụ án ra ánh sáng, những cán bộ thành phố Hà Nội sẽ vẫn tiến hành chặt phá cây, coi thường lợi ích người dân, xem thường dân.
Tính đến ngày 15/9/2014 cả nước ta có 11.285 người được cấp Chứng chỉ hành nghề luật sư và 3.408 tổ chức hành nghề luật sư. Còn báo chí là một lĩnh vực hoạt động khá phong phú và ngày càng phát triển. Đến ngày 25/12/2014, cả nước có 838 cơ quan báo chí in với 1.111 ấn phẩm báo chí, có 30.000 nhà báo chuyên nghiệp và không chuyên. Với số lượng luật sư và nhà báo không hề nhỏ, nhưng hiện nay số lượng các luật sư thông qua báo chí cất lên tiếng nói của mình còn chiếm một số lượng rất nhỏ.
Nhưng có những luật sư lại lợi dụng báo chí, dùng tiền để mua bài, quảng bá hình ảnh, được nhiều người biết đến. Các nhà báo còn có những sai phạm khi tác nghiệp. Và vấn đề đạo đức nghề nghiệp vẫn luôn là bài toán khó để giải quyết triệt để với luật sư và nhà báo.
Để hoạt động giữa luật sư và nhà báo ngày càng được phát triển. Trước hết, về phía các luật sư cần có những biện pháp liên kết phù hợp với báo chí để nâng cao hiệu quả hoạt động, biến những bài báo trở thành kênh thông tin hữu ích truyền tải tới người dân.
Về phía nhà báo, khi thực hiện nội dung pháp luật, báo chí cần phải chú ý điểm dừng và vị trí, chức năng của mình, luôn khách quan và công bằng, tránh biểu hiện sự thiên lệch về một bên, cũng không làm thay công việc của các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, kết luận vụ việc đúng sai, mà chỉ bày tỏ quan điểm của mình bằng cách đưa ra các bằng chứng, lý lẽ, lập luận mang tính tham khảo để các cơ quan có thẩm quyền xem xét, quyết định.
Các bài báo không nên đi sâu vào miêu tả, khai thác chi tiết hành vi, thủ đoạn phạm tội, đưa ra những tình tiết “giật gân”, “câu khách”… làm phản tác dụng nhìn nhận pháp luật của người đọc. Bên cạnh đó, mỗi luật sư và nhà báo cũng cần thường xuyên học hỏi nâng cao trình độ pháp luật và đạo đức nghề nghiệp để tránh tình trạng các bài báo viết sai sự thật, những luật sư dùng tiền để “mua danh”.
Nghề luật sư là nghề dịch vụ phải tự lo trang trải kinh tế, báo chí ngày nay ngoài một số tờ báo được Nhà nước quản lý, hỗ trợ, còn lại cũng đều phải “tự thân vận động” để lo cho cuộc sống. Bởi vậy, luật sư và nhà báo phải có uy tin, phải có những sản phẩm, hoạt động chất lượng mới có thể tồn tại được. Để chất lượng cuộc sống tốt hơn, Luật sư và nhà báo phải có đạo đức nghề nghiệp, kiến thức chuyên môn và bản lĩnh nghề nghiệp: dám hy sinh, đấu tranh, lấy ngòi bút làm vũ khí bảo vệ lẽ phải trong xã hội.
Thế kỷ XXI là thế kỷ của công nghệ thông tin. Ở Việt Nam, lượng người truy cập internet tăng nhanh vào loại bậc nhất. Từ năm 2010 đến nay, Việt Nam đã liên tục đứng trong top 20 quốc gia có số người dùng Internet lớn nhất thế giới với tỷ lệ hơn 30% dân số thường xuyên truy cập. Mà những người truy cập thường xuyên chủ yếu là đối tượng quan tâm đến những vấn đề quan trọng của đất nước (tình hình kinh tế, chính trị, an ninh, xã hội). Luật sư và nhà báo là những lực lượng quan trọng trong việc cung cấp thông tin thiết thực, cụ thể, chính xác cho người dân và bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp, người dân trước những thay đổi của nền kinh tế. Do vậy, đây là điều kiện hiếm có để Luật sư và Nhà báo nắm bắt, biến những điều kiện thuận lợi làm bệ phóng để phát huy ưu thế nghề nghiệp, quảng bá hình ảnh, thể hiện vai trò vị thế với xã hội.
Trong rất nhiều những mối quan hệ phức tạp, cạnh tranh, ganh đua nhau trong xã hội, ít có mối quan hệ nào gắn bó hữu cơ với nhau như luật sư và nhà báo. Giữa họ đã xây dựng nên hình ảnh của sự chia sẻ, nâng đỡ, qua lại có trách nhiệm với nhau.
Với những phân tích trong bài viết, có thể khẳng định lại rằng:
Luật sư và nhà báo có mối quan hệ lương duyên tốt đẹp.
Tác giả bài viết: Trần Xuân Tiền & Thiều Thị Vân Anh
Nguồn tin: Văn phòng luật sư Đồng Đội
