Câu chuyện tưởng chỉ có trong các bộ phim, nhưng lại là thực tế pháp lý mà nhiều người gặp phải: Người vay tiền đột ngột qua đời, khoản nợ vẫn còn, và người thân thì hoang mang không biết mình có phải là người “gánh” tiếp?
Vậy khi người vay chết, ai sẽ là người trả nợ?
1. Nghĩa vụ trả nợ không “chết” theo người vay
Theo Điều 615 Bộ luật Dân sự 2015, khi người vay tiền qua đời, nghĩa vụ tài sản của họ (bao gồm cả khoản nợ) không đương nhiên mất đi, mà sẽ được thực hiện bởi những người thừa kế, trong phạm vi di sản mà họ nhận được.
Nếu không để lại tài sản (di sản):Người cho vay không thể yêu cầu con cái hay người thân trả nợ thay, vì nghĩa vụ tài chính không di truyền – chỉ chuyển giao trong phạm vi di sản.
Nếu có để lại tài sản (như căn nhà, số tiền…): Người thừa kế phải dùng phần di sản đó để trả nợ, nhưng chỉ trong phạm vi tài sản được hưởng. Họ cũng không phải lấy tài sản riêng của mình để trả nợ thay cha mẹ.
Ví dụ dễ hiểu: Bố vay 300 triệu, để lại một căn nhà trị giá 200 triệu. Con là người thừa kế duy nhất, phải trả nợ trong phạm vi 200 triệu. 100 triệu còn lại, chủ nợ không được quyền đòi thêm từ con
Lưu ý thực tiễn:
– Người thừa kế cần kiểm kê tài sản kỹ lưỡng trước khi nhận thừa kế.
– Nếu không muốn nhận di sản vì sợ dính nợ, cần làm thủ tục từ chối thừa kế đúng quy định trong 6 tháng (Điều 620 BLDS 2015).
– Nếu tài sản có phần chung (như tài sản vợ chồng), cần xác định rõ phần riêng và phần chung để tránh bị kê biên toàn bộ.
2. Người thừa kế không phải trả nợ thay khi nào?
Một quan điểm sai lầm phổ biến rằng con cái, vợ/chồng phải trả nợ thay khi cha mẹ hoặc vợ/chồng chết. Sự thật thì không ai bị buộc phải gánh khoản nợ của người đã chết, nếu họ không nhận di sản hoặc đã từ chối thừa kế đúng quy định.
Trong thực tế, không ít cha mẹ khi mất đi để lại một khoản nợ khổng lồ, thậm chí dùng toàn bộ di sản để lại cũng không trả hết. Vô hình chung điều đó tạo ra một vấn đề: con cái trên lí thuyết được hưởng di sản thừa kế nhưng thực sự lại chẳng có gì sau khi dùng hết phần di sản thừa kế để thanh toán các khoản nợ
Khi người con không muốn chịu nghĩa vụ trả nợ, họ có thể từ chối nhận di sản thừa kế. Khoản 1 Điều 620 BLDS 2015 quy định: “Người thừa kế có quyền từ chối nhận di sản, trừ trường hợp việc từ chối nhằm trốn tránh việc thực hiện nghĩa vụ tài sản của mình đối với người khác.”. Việc từ chối nhận di sản phải được lập thành văn bản và gửi đến người quản lý di sản, những người thừa kế khác, người được giao nhiệm vụ phân chia di sản để biết. Việc từ chối nhận di sản phải được thể hiện trước thời điểm phân chia di sản.
Như vậy, nếu con trai nộp văn bản từ chối thừa kế hợp lệ, đúng hạn:
– Tòa án không thể đưa họ vào vụ án với tư cách bị đơn kế thừa.
– Không phải chịu trách nhiệm thanh toán nợ.
– Tài sản riêng của họ không bị kê biên để thi hành án.
3. Từ chối thừa kế – Biết rồi đã muộn
Trong thực tế, nhiều người chỉ bắt đầu nghĩ đến việc “từ chối thừa kế” khi pháp luật gõ cửa – như lúc bị kiện đòi nợ, bị kê biên tài sản, hay bị yêu cầu thực hiện nghĩa vụ tài chính thay cho người đã mất. Nhưng đến lúc đó, thì đã quá muộn.
Lời khuyên: giữ bình tĩnh và xử lí đúng cách
Trong trường hợp người con không kịp từ chối thừa kế, hoặc không được hưởng gì từ di sản (ví dụ tài sản đã hết, hoặc đang bị kê biên) thì cần bình tĩnh đàm phán với chủ nợ, hoặc yêu cầu tòa án xác minh khối di sản thực tế để làm rõ nghĩa vụ.
Người con không có nghĩa vụ trả nợ bằng tài sản riêng, nếu chứng minh được không hưởng tài sản thừa kế. Bên cạnh đó, những người liên quan khác như con dâu, con rể,…có đóng góp vào tài sản chung cũng có thể yêu cầu tòa công nhận phần tài sản riêng của mình, không bị kê biên toàn bộ.
Kết luận:
Trong các vụ kiện dân sự có yếu tố thừa kế, việc nắm vững về quyền và nghĩa vụ trong việc thừa kế và quyền từ chối di sản, cũng như bảo vệ phần tài sản chung, là giải pháp pháp lý quan trọng để tránh rủi ro thiệt hại tài sản cả gia đình. Từ chối thừa kế không thể chờ đến lúc có rắc rối mới làm.. Nếu không kịp từ chối, hãy giữ bình tĩnh, tìm luật sư tư vấn, và kiên quyết bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình
Thông tin liên hệ:
– Văn phòng luật sư Đồng Đội (Đoàn luật sư TP. Hà Nôi): P2708, Tòa nhà VP3 Bán đảo Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội
– Điện thoại: 0936.026.559 – Email: tranxuantien1964@gmail.com
– Website: https://dongdoilaw.vn
– Facebook: https://www.facebook.com/dongdoilaw
– Youtube: https://www.youtube.com/c/VănphòngluậtsưĐồngĐội
– Tiktok: https://www.tiktok.com/@vpls_dongdoi
