Thẩm định giá trong tố tụng dân sự là một trong những hoạt động ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả xét xử. Giá trị tài sản không chỉ là cơ sở tính toán án phí, xác định phạm vi trách nhiệm tài chính, mà còn quyết định tỷ lệ phân chia lợi ích giữa các bên đương sự. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy, không ít vụ án bị kéo dài, thậm chí phải giải quyết lại từ đầu chỉ vì sai sót trong việc trưng cầu, lựa chọn tổ chức thẩm định giá hoặc vi phạm quy trình chuyên môn.
Ở góc độ hành nghề, đây là “điểm nghẽn” rất phổ biến: tài sản đúng – sai không thay đổi; nhưng giá trị được xác định cao hơn hoặc thấp hơn thực tế có thể làm thay đổi hoàn toàn cán cân quyền lợi.
1. Khung pháp lý và nguyên tắc lựa chọn tổ chức thẩm định
Hoạt động thẩm định giá trong tố tụng dân sự hiện được điều chỉnh chủ yếu bởi Điều 104, 105 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 cùng các văn bản hướng dẫn như Nghị định 89/2013/NĐ-CP và Thông tư 38/2014/TT-BTC.
Điểm rất quan trọng trong cơ chế tố tụng là: trước khi ra quyết định trưng cầu thẩm định, Tòa án phải cho đương sự được thảo luận, bày tỏ ý kiến và cố gắng đi đến việc thống nhất lựa chọn tổ chức thẩm định giá. Nếu thống nhất được — Tòa án phải ghi nhận và thực hiện theo sự lựa chọn đó. Nếu không thống nhất — Tòa có quyền tự lựa chọn nhưng phải ghi nhận rõ quá trình làm việc, đảm bảo minh bạch. Đây không phải thủ tục hình thức. Đây chính là cơ sở pháp lý để tránh tranh chấp – khiếu nại về kết quả thẩm định sau này.
2. Các sai phạm thường gây ra hệ quả vô hiệu kết quả thẩm định
Thực tiễn tố tụng cho thấy, nhiều kết quả thẩm định bị Tòa hoặc cấp phúc thẩm tuyên hủy không phải vì sai giá, mà vì sai thủ tục.
Những vi phạm điển hình gồm:
- Không lập biên bản làm việc khi lấy ý kiến lựa chọn tổ chức thẩm địn
- Không thông báo cho các bên biết thời gian – địa điểm thẩm định
- Tổ chức thẩm định không đủ điều kiện hành nghề
- Người trực tiếp định giá không có chứng chỉ
- Sử dụng sai phương pháp thẩm định, áp giá không đúng thời điểm
Vi phạm quy trình tố tụng không thể được “chữa lại” bằng hồ sơ chuyên môn — và hậu quả là vụ án phải làm lại từ đầu. Đương sự mất thời gian, mất chi phí — thậm chí còn ảnh hưởng đến hiệu lực thi hành án.
3. Khiếu nại – thẩm định lại – định giá lại: ba khái niệm phải phân biệt
Một điểm thường bị nhầm lẫn trong thực tế là: khi đương sự không đồng ý với giá trị tài sản, không phải lúc nào cũng được “thẩm định lại”.
Pháp luật phân định rõ:
- Khiếu nại là quyền của đương sự
- Định giá lại là hoạt động tố tụng của Hội đồng định giá theo Điều 105 BLTTD
- Thẩm định lại là hoạt động nghiệp vụ chuyên môn theo Nghị định 89/2013/NĐ-CP
Muốn thẩm định lại, phải chỉ ra sai sót chuyên môn hoặc vi phạm quy trình. Không thể yêu cầu thẩm định lại chỉ vì “không thích kết quả”.
Thẩm định giá — không chỉ là con số, mà là trục nhân quả của bản án
Ở bình diện kỹ thuật, thẩm định giá là nghiệp vụ chuyên môn. Nhưng ở bình diện tố tụng , thẩm định giá là nền tảng chứng cứ. Bản án có thể đúng về luật ,nhưng sai về giá trị thì vẫn dẫn tới sai lệch lợi ích, vẫn tạo ra tranh chấp mới, vẫn làm kéo dài tiến trình tư pháp. Vì vậy, đảm bảo đúng quy trình thẩm định — đảm bảo lựa chọn tổ chức thẩm định khách quan — chính là cách bảo vệ công bằng tố tụng ngay từ điểm xuất phát. Đây không phải “thủ tục phụ”: đây là điểm tựa để bản án đứng vững.
Thông tin liên hệ:
– Văn phòng luật sư Đồng Đội (Đoàn luật sư TP. Hà Nôi): P2708, Tòa nhà VP3 Bán đảo Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội
– Điện thoại: 0936.026.559 – Email: tranxuantien1964@gmail.com
– Website: https://dongdoilaw.vn
– Facebook: https://www.facebook.com/dongdoilaw
– Youtube: https://www.youtube.com/c/VănphòngluậtsưĐồngĐội
– Tiktok: https://www.tiktok.com/@vpls_dongdoi
