NỘI DUNG:

1. Khái niệm về phản tố

Trong tố tụng dân sự, nguyên đơn là người chủ động khởi kiện để yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Tuy nhiên, pháp luật không buộc bị đơn phải “ngồi yên” chờ phán quyết.
Bị đơn có thể đưa ra yêu cầu phản tố – tức là yêu cầu ngược lại đối với chính nguyên đơn, và yêu cầu này sẽ được Tòa án xem xét trong cùng vụ án đang thụ lý.

Phản tố được coi là công cụ pháp lý giúp bảo đảm sự bình đẳng giữa các bên trong tố tụng dân sự, giúp bị đơn có cơ hội bảo vệ quyền lợi của mình một cách chủ động, toàn diện.

2. Cơ sở pháp lý

Quyền phản tố của bị đơn được quy định cụ thể tại Điều 200 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015. Theo đó, bị đơn có quyền đưa ra yêu cầu phản tố nếu:

Yêu cầu phản tố liên quan trực tiếp đến yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn; hoặc
Việc giải quyết yêu cầu phản tố giúp Tòa án xử lý vụ án triệt để, toàn diện, không cần mở thêm một vụ án khác.

Ví dụ: nguyên đơn khởi kiện đòi thanh toán tiền theo hợp đồng xây dựng, thì bị đơn có thể phản tố yêu cầu bồi thường thiệt hại do việc chậm bàn giao công trình của nguyên đơn.

3. Điều kiện và thời hạn nộp đơn phản tố

Phản tố chỉ được xem xét hợp lệ khi bị đơn nộp đơn đúng thời hạn. Theo quy định, đơn phản tố phải được nộp trước khi Tòa án mở phiên họp kiểm tra việc giao nộp, tiếp cận, công khai chứng cứ và hòa giải lần đầu.

Nếu bị đơn nộp đơn phản tố sau thời điểm này, Tòa án có thể không chấp nhận và hướng dẫn bị đơn khởi kiện thành vụ án riêng. Điều này làm kéo dài quá trình giải quyết, phát sinh thêm chi phí và công sức.

Lưu ý: Việc nộp đơn phản tố đúng hạn không chỉ thể hiện sự chủ động của bị đơn mà còn là điều kiện để Tòa án xem xét yêu cầu trong cùng một vụ án.

4. Xử lý của Tòa án đối với đơn phản tố

Sau khi nhận được đơn phản tố, Tòa án có trách nhiệm:

Kiểm tra hình thức, nội dung đơn phản tố;
Thông báo cho bị đơn nộp tạm ứng án phí đối với yêu cầu phản tố;
Ra quyết định thụ lý phản tố nếu đủ điều kiện; hoặc
Trả lại đơn trong trường hợp yêu cầu phản tố không đủ căn cứ.

Tuy nhiên, trên thực tế có không ít trường hợp Tòa án chậm trễ hoặc “ngâm” đơn phản tố, không ra thông báo bổ sung, không yêu cầu nộp án phí và cũng không trả lại đơn.
Hành vi này là vi phạm thủ tục tố tụng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền phản tố của bị đơn.

Trong tình huống này, bị đơn có quyền khiếu nại tố tụng gửi Chánh án Tòa án đang thụ lý vụ án, yêu cầu xem xét và buộc Thẩm phán phải xử lý đơn phản tố theo đúng quy định.
Quan trọng là, bị đơn không bị coi là chậm nộp án phí hay mất quyền phản tố nếu lỗi thuộc về Tòa án.

5. Nghĩa vụ và quyền lợi khi phản tố được chấp nhận

Khi phản tố được Tòa án chấp nhận, bị đơn đồng thời trở thành người có yêu cầu độc lập, bên cạnh vai trò là người bị kiện.
Do đó, bị đơn phải:

Nộp tạm ứng án phí phần phản tố;
Cung cấp chứng cứ chứng minh cho yêu cầu phản tố;
Tham gia phiên tòa và hòa giải với tư cách kép: vừa là bị đơn, vừa là người có yêu cầu.

Lúc này, Tòa án sẽ giải quyết đồng thời cả yêu cầu khởi kiện của nguyên đơn và yêu cầu phản tố của bị đơn trong cùng một bản án.
Điều này giúp rút ngắn thời gian tố tụng, giảm chi phí, và đảm bảo công bằng giữa các bên.

6. Ý nghĩa của quyền phản tố trong thực tiễn

Phản tố không chỉ là một thủ tục kỹ thuật mà còn mang ý nghĩa thực tiễn quan trọng:

Giúp các bên được bảo vệ quyền lợi một cách đầy đủ trong cùng vụ án;
Giúp Tòa án giải quyết triệt để toàn bộ quan hệ pháp luật tranh chấp, tránh việc tách ra nhiều vụ án;
Tăng cường tính chủ động và bình đẳng của bị đơn trong quá trình tố tụng;
Góp phần tiết kiệm thời gian, chi phí và công sức cho cả đương sự và cơ quan tiến hành tố tụng.

Thực tế đã cho thấy, nhiều bị đơn sau khi phản tố đúng thời hạn và có căn cứ đã được Tòa án chấp nhận yêu cầu phản tố, thậm chí được bù trừ nghĩa vụ với nguyên đơn, giúp kết quả vụ án công bằng và hợp lý hơn.

7. Lời khuyên của Luật sư

Để thực hiện quyền phản tố hiệu quả, bị đơn nên:

Chuẩn bị kỹ nội dung và chứng cứ chứng minh cho yêu cầu phản tố;
Nộp đơn phản tố đúng thời hạn quy định;
Theo dõi quá trình thụ lý của Tòa án để bảo đảm đơn được xử lý kịp thời;
Nếu Tòa án chậm trễ, thực hiện quyền khiếu nại tố tụng để bảo vệ quyền phản tố của mình.

Phản tố là một công cụ pháp lý mạnh mẽ, giúp bị đơn chuyển từ thế bị động sang thế chủ động, từ “người bị kiện” thành “người yêu cầu” – qua đó bảo đảm sự công bằng thực chất trong tố tụng dân sự.

Thông tin liên hệ:

– Văn phòng luật sư Đồng Đội (Đoàn luật sư TP. Hà Nôi): P2708, Tòa nhà VP3 Bán đảo Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội

– Điện thoại: 0936.026.559 – Email: tranxuantien1964@gmail.com

– Website: https://dongdoilaw.vn

– Facebook: https://www.facebook.com/dongdoilaw

– Youtube: https://www.youtube.com/c/VănphòngluậtsưĐồngĐội

– Tiktok: https://www.tiktok.com/@vpls_dongdoi