Trong những năm gần đây, tình trạng bạo lực trẻ em trong gia đình ngày một gia tăng về cả số lượng và tính chất, mức độ. Cho đến thời điểm dịch bệnh Covid-19 bùng phát, tình trạng trẻ em và phụ nữ bị ngược đãi, bạo lực ngày càng trầm trọng hơn. Ở nhiều quốc gia trên thế giới, tỉ lệ bạo lực gia đình tăng lên từ 30% lên đến 300%. Còn tại Việt Nam, có 21 triệu trẻ em không đến trường và cách ly ở nhà trong thời gian qua, hiện thực mới này đã gây ra nhiều tác động tiêu cực đến việc chăm sóc, bảo vệ và sự an toàn cho trẻ em.
Việt Nam là một trong những quốc gia đầu tiên tham gia Công ước quốc tế về Quyền Trẻ em, nhưng tình trạng trẻ em bị bạo hành trong gia đình và nhà trường vẫn còn xảy ra ở mức độ khá thường xuyên và nghiêm trọng. Những ngày cuối năm vừa qua, có lẽ làn sóng phẫn nộ và bức xúc của dư luận vẫn chưa dừng lại khi đọc vụ việc một em bé 8 tuổi tại TP Hồ Chí Minh đã bị vợ chưa cưới của bố đánh đập, bạo hành dẫn đến tử vong. Ngay trong một tháng trước đó, cũng có một em bé bị chính người trong gia đình bạo hành dẫn tới tử vong. Đó là một bé gái mới chỉ 3 tuổi ở tỉnh Kiên Giang bị người cha dượng bạo hành bằng cách châm điếu thuốc đang cháy vào miệng em nhỏ, dùng kìm nhổ răng của bé, dốc đầu em bé mà đánh. Lý do chỉ bởi bé hay tè dầm.
Tục ngữ vốn có câu: “Thương cho roi cho vọt”, với ý nghĩa các bậc phụ huynh luôn có những hình phạt nhất định để răn dạy con cái vào nề nếp. Tuy nhiên, hiện nay, nhiều phụ huynh đã lạm dụng quá mức hình thức này để răn dạy trẻ; hơn nữa, dịch Covid – 19 và các biện pháp giãn cách xã hội càng khiến trẻ em bị cô lập và đối mặt với nhiều rủi ro. Mặt khác, qua nhiều vụ bạo hành trẻ em xảy ra trong thời gian qua, chúng ta thấy hầu hết các vụ bạo hành xảy ra ở những gia đình có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, phải mưu sinh, kiếm sống hoặc bố mẹ ly hôn, ly thân, bố mẹ mắc các tệ nạn xã hội, vi phạm pháp luật,… Cũng có nhiều trường hợp do cha mẹ chưa có phương pháp dạy con đúng cách, đặt nhiều kỳ vọng, niềm tin vào con dẫn đến áp lực và đánh đập con như một hình thức để giải toả bức xúc, căng thằng.
Dù vậy, bất luận thế nào cũng không thể coi bạo lực là một cách để dạy trẻ. Bởi trong bất cứ tình huống nào, điều này chưa bao giờ là một cách thể hiện tình yêu thương con hoặc phương pháp giáo dục đúng nghĩa. Thực tế hậu quả của việc đánh con khủng khiếp hơn nhiều người nghĩ. Những trận đòn roi không chỉ gây ra nỗi đau về thể xác mà còn để lại những vết hằn tâm lý sâu sắc mãi về sau.
Căn cứ theo Luật Trẻ em 2016: Bạo lực trẻ em là hành vi hành hạ, ngược đãi, đánh đập; xâm hại thân thể, sức khỏe; lăng mạ, xúc phạm danh dự, nhân phẩm; cô lập, xua đuổi và các hành vi cố ý khác gây tổn hại về thể chất, tinh thần của trẻ em. Nếu một người có hành vi vi phạm nêu trên thì có thể sẽ phạm tội “Hành hạ người khác” được quy định tại Điều 140 Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 với mức phạt tù từ 01 đến 03 năm hoặc điều 134 Bộ luật này về tội “Cố ý gây thương tích”, mức phạt cao nhất lên đến 3 năm tù, nếu gây hậu quả chết người, mức phạt tù cao nhất có thể lên đến 14 năm.
Trường hợp xác minh được người phạm tội thấy trước được hậu quả xảy ra nhưng vẫn cố tình thực hiện với mong muốn tước đoạt mạng sống của người khác thì sẽ bị xem xét xử lý về tội giết người theo Điều 123 Bộ luật này, hình phạt cao nhất là tù chung thân hoặc tử hình.
Trẻ em vốn dĩ là những đối tượng dễ bị tổn thương, chưa hiểu được quyền của mình nên không biết cách để tự vệ, chống trả và tìm kiếm sự giúp đỡ khi mình bị bạo hành. Nhà nước ta đã ban hành nhiều quy định để bảo vệ quyền trẻ em nhưng công tác tuyên truyền, giáo dục thời gian qua vẫn chưa thật sự hiệu quả. Sự thờ ơ, vô cảm hoặc tâm lý nể nang, sợ bị trả thù, đã khiến những người xung quanh không can thiệp hoặc tố giác. Công tác kiểm tra, giám sát việc thực thi các quy định pháp luật về bảo vệ các quyền của trẻ em nhiều nơi còn chưa tốt, nhiều vụ bạo hành xảy ra trong một thời gian dài nhưng cán bộ, lãnh đạo chính quyền không hề hay biết, người dân xung quanh cũng không hề lên tiếng. Chính việc không can thiệp ngay từ đầu, tư tưởng “trong nhà đóng cửa bảo nhau” đã khiến nhiều sự việc trở nên nghiêm trọng, ngoài tầm kiểm soát.
Dân gian ta đã có câu ca dao “Sinh con rồi mới sinh cha”, điều này đồng nghĩa với việc, các bậc cha mẹ đều không được giáo dục, hướng dẫn những phương pháp dạy con đúng cách, vì vậy, trước tiên, để ngăn ngừa, hạn chế tình trạng bạo hành trẻ em như hiện nay, cần đẩy mạnh hơn nữa công tác tuyên truyền để người dân có kiến thức về quy định pháp luật về quyền trẻ em. Đồng thời, nên chăng cần có các tổ chức xã hội, các cơ sở tâm lý học thực hiện phổ biến các chương trình dạy kỹ năng làm cha mẹ tích cực, trang bị cho họ kiến thức và kỹ năng cơ bản khi chăm sóc, nuôi dạy con, biết quản lý, kiềm chế cảm xúc của bản thân; Cục trẻ em – Bộ Lao động Thương binh & Xã hội cần thiết tiến hành thống kê thường xuyên về vấn đề xã hội học để biết được đã có bao nhiêu trường hợp cha mẹ đã bạo lực với con trẻ, bao nhiêu trường hợp có tình trạng bạo lực xảy ra trong gia đình mà chính đứa trẻ, người thân và những người xung quanh không dám tố cáo, thông tin cho cơ quan chức năng,…
Bên cạnh đó, các cơ quan chức năng, đoàn thể và chính quyền địa phương cũng cần tăng cường sự giám sát; ban quản lý chung cư cần gia tăng lực lượng bảo vệ để nắm tình hình, kịp thời báo cáo chính quyền địa phương khi cần thiết. Với những cặp vợ chồng ly hôn, ly thân mà có con, ông bà, chú bác, dòng họ cần quan tâm đến con, cháu mình hơn, tìm hiểu xem trẻ có được bảo vệ tốt không.
Hiện nay, Tòa Gia đình và người chưa thành niên mới chỉ được tổ chức thí điểm tại TAND thành phố Hồ Chí Minh và tại TAND tỉnh Đồng Tháp. Thiết nghĩ, cần kịp thời hoàn thiện hệ thống toà chuyên trách và mở rộng tại các địa phương khác để xử lý nghiêm những hành vi bạo lực, ngược đãi trẻ em, vừa mang tính răn đe, nghiêm minh của pháp luật, vừa mang tính nhân văn, giáo dục cao, bảo đảm quyền cơ bản cho trẻ em.
Về mặt truyền thông, báo chí, có thể nói nhiều vụ việc được làm sáng tỏ, kẻ phạm tội phải chịu sự trừng phạt nghiêm minh của pháp luật nhờ có hoạt động truyền thông, báo chí. Tuy nhiên, có nhiều bài báo khi sử dụng hình ảnh của trẻ em dù có mục đích bảo vệ nhưng cách thức và phương pháp không đúng, vô tình gây tổn hại tới đời sống cá nhân và tinh thần của trẻ. Do đó, khi đưa thông tin về các vụ việc bạo lực, xâm hại trẻ em cần cân nhắc đưa thông tin lên báo ở mức độ nhất định để không làm ảnh hưởng và tổn thương trẻ.
Mặt khác, cần trang bị cho trẻ em kỹ năng tự bảo vệ bản thân, kỹ năng nhận diện nguy cơ xâm hại và bạo lực gia đình và biết cách thông báo cho người mà các em tin tưởng nhất biết về tình trạng hiện tại của mình. Giáo viên trực tiếp dạy trẻ nếu nhận thấy những dấu hiệu nghi ngờ trẻ có khả năng bị xâm hại, bạo hành cần thông báo ngay cho người thân hoặc công an địa phương để có giải pháp can thiệp kịp thời. Hàng xóm cũng cần thông báo ngay cho chính quyền địa phương, ban quản lý chung cư nếu thấy trẻ có dấu hiệu bất thường. Việc thông báo, tố giác hành vi xâm hại trẻ em, hoặc trường hợp trẻ em có nguy cơ bị bạo lực, bóc lột, bỏ rơi là trách nhiệm của mọi cơ quan, tổ chức, cơ sở giáo dục, gia đình, cá nhân, theo quy định tại Luật Trẻ em 2016.
Ngoài việc tuyên truyền cho trẻ em nhận thức được quyền và các biện pháp để bảo vệ mình cũng cần phổ biến cho các em biết nghĩa vụ của mình đối với ông bà, cha mẹ và những người thân: Yêu quý, kính trọng, hiếu thảo với ông bà, cha mẹ; kính trọng thầy giáo, cô giáo; lễ phép với người lớn,… để những mâu thuẫn, những trận đòn roi và những vụ án thương tâm sẽ không còn xảy ra trong gia đình.
Các vụ bạo hành trẻ em ngày càng gia tăng, đặc biệt là trong thời gian giãn cách xã hội do dịch bệnh Covid là hồi chuông báo động, đòi hỏi cả xã hội cùng chung tay lên tiếng, bảo vệ cho trẻ em một cách kịp thời, mạnh mẽ, hiệu quả hơn nữa. Đặc biệt, khi phát hiện trẻ em có dấu hiệu bị bạo hành, bất kỳ ai cũng có trách nhiệm báo ngay cho công an, chính quyền địa phương hoặc đường dây nóng bảo vệ trẻ em quốc gia 111. Không khoan nhượng với bạo lực trên toàn cộng đồng chính là biện pháp hữu hiệu nhất để đảm bảo mọi trẻ em được sinh ra, phát triển trong môi trường gia đình an toàn, thân thiện, bảo vệ các em khỏi vấn nạn bạo hành, lạm dụng và bóc lột.
Thông tin liên hệ:
Văn phòng luật sư Đồng Đội: P2708, Tòa nhà VP3 Bán đảo Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội
Điện thoại: 0936.026.559 – Email: tranxuantien1964@gmail.com
Facebook: https://www.facebook.com/dongdoilaw
Website: https://dongdoilaw.vn
Người viết: Lệ Mai – CVPL
Bài viết được hoàn thiện qua sự hướng dẫn của Luật sư Trần Xuân Tiền.
SĐT: 0362616926 – Email: mmaivk22@gmail.com
