Vấn đề về thừa kế không còn mới và mang tính nóng của xã hội, nhưng những vấn đề xoay quanh và tồn tại bên trong luôn là điểm mới vì diễn biến ngày càng phức tạp, đa dạng. Thời hiệu thừa kế cũng là một vấn đề đã và đang được quan tâm lớn, đặc biệt trong các vụ việc phát sinh khi người để lại di sản thừa kế mất trước năm 1990. Vậy nên, bài viết xin được đề cập tới vấn đề “thời hiệu thừa kế” và phương hướng giải quyết thông qua minh họa cụ thể.
VD: Hai vợ chồng A và B kết hôn và sinh ra hai người con là C và D. Năm 1987, người vợ là B mất. Đến năm 2013 thì người chồng là A cũng mất. Hai vợ chồng có lô đất với diện tích là 854 m2. Đến nay, lô đất đã được cấp sổ đỏ đứng tên người anh là C. Người em D khi biết chuyện này muốn khởi kiện để chia thừa kế lô đất có được hay không? Nếu chia thì sẽ chia như thế nào và thủ tục ra sao?
1. Khái quát về thời hiệu thừa kế
Thời hiệu thừa kế là thời hạn do pháp luật dân sự quy định mà khi kết thúc thời hạn đó thì phát sinh hậu quả pháp lý đối với các chủ thể có liên quan đến quan hệ pháp luật thừa kế.
Thời hiệu thời kế theo quy định tại khoản 1 Điều 623 BLDS năm 2015 là 30 năm đối với bất động sản và 10 năm đối với động sản.
Khi kết thúc thời hiệu thừa kế sẽ có những hậu quả pháp lý phát sinh. Những người thừa kế sẽ mất quyền yêu cầu chia di sản, yêu cầu xác nhận quyền thừa kế của mình hoặc bác bỏ quyền thừa kế của người khác. Đồng thời, người chiếm hữu di sản sẽ được sở hữu di sản đó. Những người có quyền đối với tài sản đó sẽ mất quyền yêu cầu người thừa kế thực hiện nghĩa vụ về tài sản do người chết để lại
Như vậy, hậu quả pháp lý sau khi kết thúc thời hiệu thừa kế sẽ không chỉ làm mất quyền khởi kiện, quyền yêu cầu của chủ thể mà còn là phát sinh quyền và nghĩa vụ miễn trừ.
2.Chia di sản thừa kế căn cứ theo thời hiệu thừa kế
Điều 611 BLDS năm 2015 quy định thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết. Tuy nhiên do người mẹ chết từ năm 1987, tức là trước ngày 10/09/1990 thì thời hiệu khởi kiện chia di sản thừa kế là bất động sản được thực hiện theo quy định tại Điều 36 của Pháp lệnh Thừa kế năm 1990 và hướng dẫn tại Nghị quyết số 02/HĐTP ngày 19/10/1990 của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao hướng dẫn áp dụng một số quy định của Pháp lệnh Thừa kế, cụ thể là: thời hiệu khởi kiện được tính từ ngày 10/09/1990. Tính từ thời điểm mở thừa kế đến nay (năm 2023) đã là 33 năm nên thời hiệu khởi kiện chia di sản thừa kế của người mẹ đã hết. Vậy nên, mảnh đất thuộc phần di sản thừa kế của người mẹ nếu đang do người anh chiếm hữu, quản lý thì sẽ được trao quyền sở hữu cho người anh theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 623 BLDS năm 2015.
Mặc dù phần đất thuộc di sản của người mẹ đã thuộc quyền sở hữu của người anh nhưng phần đất thuộc di sản của người bố vẫn sẽ được phân chia theo đúng quy định của pháp luật thừa kế. Người bố mất năm 2013 nên thời hiệu khởi kiện yêu cầu chia di sản của người bố vẫn còn. Do đó, nếu người bố có để lại di chúc thì phần di sản này sẽ được phân chia theo nguyện vọng của người bố được ghi trong di chúc; nếu không có di chúc thì sẽ phân chia theo pháp luật.
Vậy nên, trong tình huống này thì người em vẫn có thể yêu cầu chia thừa kế đối với phần di sản của bố.
Lô đất 854 m2 nếu thuộc tài sản chung của vợ chồng A và B thì khi có người mất sẽ được chia đôi dựa trên nguyên tắc. Theo đó, 426m2 đất thuộc di sản của người mẹ sẽ thuộc quyền sở hữu của người anh; 426m2 đất thuộc di sản của người bố sẽ chia theo di chúc, nếu ko có di chúc sẽ căn cứ vào Điều 650 BLDS năm 2015 để chia thừa kế theo pháp luật.
Khi này, xác định người anh và người em thuộc hàng thừa kế thứ nhất theo điểm a khoản 1 Điều 651 BLDS năm 2015. Do đó, 426m2 đất này sẽ được chia đôi cho cả người anh và người em. Vậy nên, theo đúng quy định của pháp luật thì người em sẽ được quyền sở hữu 213m2 thuộc lô đất của cha để lại nhờ việc hưởng di sản thừa kế. Việc sổ đỏ hiện tại đứng tên người anh là không hợp lý, chưa phù hợp, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của người em.
Trong trường hợp này, người em có quyền khởi kiện tại Tòa án yêu cầu phân chia di sản thừa kế theo pháp luật cho những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất.
3.Thủ tục và hồ sơ khởi kiện yêu cầu phân chia di sản
Trước hết, vì đây là trường hợp người anh đứng tên sổ đỏ nên hai anh em có thể thương lượng, thống nhất trong phạm vi gia đình mà không cần có sự can thiệp từ bên ngoài. Nếu thống nhất được với nhau thì hai bên chỉ cần thực hiện một số thủ tục hành chính dựa trên thỏa thuận đã đạt được.
Trong trường hợp ko thể đạt được tiếng nói chung thì người em nên khởi kiện yêu cầu tòa án giải quyết tranh chấp.
Xác định sổ đỏ hiện tại đứng tên người anh là trái quy định của pháp luật. Do đó, căn cứ theo điểm d khoản 2 Điều 106 Luật Đất đai 2013, Nhà nước sẽ thu hồi sổ đỏ đã cấp cho người anh vì giấy chứng nhận đã cấp không đúng đối tượng sử dụng đất theo quy định của pháp luật đất đai.
Khi đó, người em sẽ khởi kiện vụ án dân sự về tranh chấp phân chia di sản thừa kế trong đó có yêu cầu hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất của người anh hoặc trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự thì Tòa án ra quyết định hủy quyết định cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất trái pháp theo quy định tại khoản 1 Điều 34 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015.
Hồ sơ chuẩn bị khởi kiện:
- Đơn khởi kiện;
- Di chúc (nếu có);
- Các giấy tờ về quan hệ người em và người cha để lại di sản: Giấy khai sinh, Chứng minh thư nhân dân, giấy chứng nhận kết hôn, sổ hộ khẩu để xác định diện và hàng thừa kế;
- Giấy chứng tử của người để lại di sản thừa kế;
- Bản kê khai di sản;
- Các giấy tờ, tài liệu chứng minh sở hữu của người để lại di sản và nguồn gốc di sản của người để lại di sản;
Kết luận, trên đây là một số vấn đề xung quanh khía cạnh thời hiệu thừa kế mà VPLS Đồng Đội muốn gửi đến Quý bạn đọc. Nếu có thắc mắc hoặc cần tư vấn, Quý bạn đọc hãy liên hệ thông qua các phương thức hiển thị trên màn hình!
Thông tin liên hệ:
Văn phòng luật sư Đồng Đội: P2708, Tòa nhà VP3 Bán đảo Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội
Điện thoại: 0936.026.559 – Email: tranxuantien1964@gmail.com
Website: https://dongdoilaw.vn
Facebook: https://www.facebook.com/dongdoilaw
Youtube: https://www.youtube.com/c/VănphòngluậtsưĐồngĐội
Tiktok: https://www.tiktok.com/@vpls_dongdoi
Người viết: Nguyễn Xuân Hiệp
Điện thoại: 0945737836
Gmail: nxhdls1720@gmail.com
