Hình phạt tù là một trong những hình phạt được áp dụng phổ biến nhất và được đánh giá là một trong những hình phạt nghiêm khắc nhất trong hệ thống hình phạt được quy định trong Bộ luật Hình sự Việt Nam. Tuy vậy, các quy định có liên quan về thi hành án phạt tù cũng thể hiện rõ tính nhân đạo của Nhà nước ta, nhất là những quy định về hoãn chấp hành hình phạt tù.
Nếu như BLTTHS năm 2003 quy định đối tượng được hoãn chấp hành hình phạt tù là người bị xử phạt tù đang được tại ngoại thì đến BLHS năm 2015 sửa đổi bổ sung năm 2017, BLHS năm 2015 đã mở rộng phạm vi hơn, áp dụng đối với người đã đã có bản án kết tội của Tòa án có hiệu lực pháp luật (bao gồm cả đang tại ngoại và đang bị tạm giam) và hình phạt mà họ phải gánh chịu là hình phạt tù. Để đảm bảo tính nghiêm minh, Điều 67 BLHS năm 2015 sửa đổi bổ sung năm 2017 quy định các trường hợp người bị xử phạt tù có thể được hoãn chấp hành hình phạt bao gồm:
- Bị bệnh nặng thì được hoãn cho đến khi sức khỏe được hồi phục.
- Phụ nữ có thai hoặc đang nuôi con dưới 36 tháng tuổi, được hoãn cho đến khi con đủ 36 tháng tuổi.
- Là người lao động duy nhất trong gia đình, nếu phải chấp hành hình phạt tù thì gia đình sẽ gắp khó khăn đặc biệt, được hoãn 01 năm, trừ trường hợp người đó bị kết án về các tội xâm phạm an ninh quốc gia hoặc các tội khác là tội phạm rất nghiêm trọng, tội phạm đặc biệt nghiêm trọng.
- Bị kết án về tội phạm ít nhiêm trọng do nhu cầu công vụ thì được hoãn đến 01 năm.
Đáng chú ý, trong thời gian được hoãn chấp hành hình phạt tù, nếu người được hoãn chấp hành hình phạt lại thực hiện hành vi phạm tội mới thì Tòa án buộc người đó phải chấp hành hình phạt trước và tổng hợp với hình phạt của bán án mới.
Như vậy, theo quy định của BLHS, các trường hợp được hoãn chấp hành hình phạt tù rất rõ ràng, phù hợp, thể hiện tính nhân đạo trong quy định của Nhà nước ta, khắc phụ được những khiếm khuyết của quy định trước đó.
Về thẩm quyền, chánh án tòa án đã ra quyết định thi hành án có thể tự mình hoặc theo đề nghị của Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp, cơ quan thi hành án hình sự công an cấp huyện nơi người phải chấp hành hình phạt tù cư trú hoặc người bị kết án hoãn chấp hành hình phạt tù trong một thời gian nhất định. Đơn đề nghị hoặc văn bản đề nghị phải được gửi cho Tòa án đã ra Quyết định thi hành án kèm theo các giấy tờ có liên quan.
Căn cứ quy định tại Điều 23, Điều 24 Luật Thi hành án hình sự năm 2010, trong thời hạn 07 ngày kể từ ngày nhận được đơn hoặc văn bản đề nghị hoãn chấp hành hình phạt tù, Chánh án đã ra quyết định thi hành án phải xem xét, quyết định. Trong thời hạn 03 ngày kể từ ngày làm việc kể từ ngày ra Quyết định hoãn chấp hành hình phạt tù, Tòa án đã ra quyết định hoãn phải gửi Quyết định đó cho cá nhân, cơ quan sau: Người chấp hành án, viện kiểm sát cùng cấp, cơ quan thi hành án hình sự công an cấp tỉnh, cơ quan thi hành án quận sự cấp quận khu; cơ quan thi hành án hình sự công an cấp huyện nơi người được hoãn thi hành án đang cư trú; sở tư pháp nơi tòa án đã ra Quyết định thi hành án có trụ sở.
Khi nhận được quyết định hoãn chấp hành án của Tòa án, cơ quan thi hành án hình sự công an cấp huyện, cơ quan thi hành án cấp quân khu phải ngừng làm thủ tục đưa người chấp hành án phạt tù đi chấp hành. UBND cấp xã hoặc đơn vị quân đội có trách nhiệm quản lý người được hoãn chấp hành án, người hoãn chấp hành án không được đi khỏi nơi cư trú nếu không có sự đồng ý của UBND xã hoặc đơn vị quân đội đang quản lý.Trong thời gian hoãn chấp hành hình phạt tù mà người bị kết án có hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng hoặc có căn cứ cho rằng người đó bỏ trốn thì theo đề nghị của cơ quan thi hành án hình sự Chánh án đã ra quyết định hoãn hủy bỏ quyết định. Trường hợp người được hoãn chấp hành án chết thì thân nhân của người đó hoặc công an cấp xã, cơ quan được giao quản lý phải báo cáo cho cơ quan thi hành án hình sự công an cấp huyện, cơ quan thi hình sự cấp quân khu để thông báo cho Tòa án đã ra quyết định hoãn chấp hành hình phạt tù ra quyết định đình chỉ thi hành án và giải quyết các thủ tục có liên quan. Chậm nhất trước 07 ngày trước khi hết thời hạn hoãn chấp hành hình phạt tù, Chánh án toàn án đã ra quyết định hoãn chấp hành hình phạt tù phải thông báo bằng văn bản gửi ngay thông báo đó cho người chấp hành án, cơ quan được giao nhiệm vụ.
Có thể thấy, hoãn chấp hành hình phạt tù là một trong những quy định pháp luật mang tính nhân đạo, nhân văn của nhà nước ta đối với người phạm tội khi bị xử phạt tù. Tuy vậy, pháp luật phải tiếp tục sửa đổi, bổ sung và không ngừng hoàn thiện nhằm đáp ứng yêu cầu công tác cải cách tư pháp và xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.
