Các cụ ta xưa có câu “nhất tội nhì nợ” hay “vay đứng, đòi quỳ” để nói đến các khoản nợ dai dẳng khó đòi, trước đây theo mặc định chung thì người đi thu nợ thường được ngầm hiểu là phải hầm hố, dữ dằn cơ bắp, xăm trổ đầy mình ra dáng đàn anh đàn chị để uy hiếp làm cho người có nợ sợ hãi phải trả nợ.. Còn thời nay đã khác, pháp luật đã đến gần với mọi người, người nợ cũng rất hiểu biết pháp luật nên chuyện gài bẫy người đi đòi nợ đã xảy ra rất nhiều, từ chỗ đàng hoàng trong vai chủ nợ, cho vay sự tử tế thì bỗng chốc trở thành phạm nhân, nợ không đòi được mà còn vướng vào vòng lao lí, tù tội.
Câu chuyện tôi kể dưới đây là hoàn toàn có thật, là một vụ án mà Văn phòng luật sư Đồng Đội đang giải quyết. Từ một người lao động cần cù chịu thương chịu khó, làm công nhân may tại một cơ sở may, bà chủ xưởng may nhờ đi vay hộ một khoản tiền, vì nể tình T đã đi vay lãi ngày cho bà chủ D, những tháng đầu bà chủ cũng trả lãi nhưng sau đó lãi không trả gốc cũng không, bà chủ tỏ thái độ phớt lờ với khoản nợ, đã thế từ lúc T đòi nợ thì bà chủ cũng nợ luôn lương của T; con T nhỏ, đi làm không có lương, lại phải trả lãi cao; Bức xúc càng lên cao trào khi T chứng kiến ngoài nợ T, bà chủ cũng nợ nhiều công nhân cùng làm với T và nay đã trốn nợ đi khỏi nhà, T và đồng nghiệp phải bế con đến trầu trực nhà bà chủ D chờ bà D về trả cho ít tiền cuối năm lo Tết.
Cuối tháng 12 năm 2022, theo một người báo bà D đang trốn ở bến xe phía Nam nên T lập tức gọi một người bạn (tên K đã có tiền án về tội cướp tài sản) đi cùng để đòi nợ. Hai người đến bến xe yêu cầu bà D lên xe trở về nhà để giải quyết công nợ, bà D ngoan ngoãn lên xe. Đến nhà T và K yêu cầu bà D trả tiền, biết trong nhà có camera bà D diễn tỏ vẻ sợ sệt, giả ngất trong khi T và K to tiếng dọa nạt, sau đó bà chuyển khoản cho K một số tiền rất nhỏ, cả ba vui vẻ ăn uống… Nhưng ngay trên đường về bà D đã ra công an tố giác hành vi cướp tài sản của K và T; Cơ quan Điều tra đã ra quyết định khởi tố bị can đối với K và T, do K có tiền án về tội cướp nên bị Cơ quan Điều tra truy tố khoản 2, còn T truy tối khoản 1 tội “Cướp tài sản” theo Điều 168 Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017 “Người nào dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực ngay tức khắc hoặc có hành vi khác làm cho người bị tấn công lâm vào tình trạng không thể chống cự được nhằm chiếm đoạt tài sản”.
Từ vụ án trên mới thấy, ranh giới giữa thu nợ hợp pháp và không hợp pháp là rất mong manh, chỉ cần một hành vi “dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực” làm cho người bị tấn công lâm vào tình trạng không thể chống cự được. Trong trường hợp này, bà D vì “được cho là vì sợ” mà trả tiền và “không tự nguyện” có thể xem xét có dấu hiệu của tội cướp tài sản; Như vậy mấu chốt của vấn đề là như thế nào được coi là hành vi dùng vũ lực, là đe dọa hay hành vi khác làm cho đối phương sợ, trong trường hợp đối phương không sợ nhưng làm ra sợ sệt như trường hợp trên thì có phải là con nợ đã bẫy người thu nợ không?
Có rất nhiều người bắt đầu từ việc đi đòi nợ mà trở thành người phạm tội, điều này rất dễ xảy ra bởi những lý do sau, thứ nhất là người đi đòi nợ trong trạng thái rất bức xúc, từ chỗ cho vay tiền ngoài sự cả nể, thương người muốn giúp đỡ người có hoàn cảnh khó khăn vượt lên số phận thì ngoài cho vay tiền còn cho vay niềm tin, nghĩ rằng mình đã đối xử tốt với họ như thế thì họ sẽ không phụ lòng tốt của mình, rất nhiều trường hợp đi vay để cho vay, cho vay không lãi hoặc lãi thấp, cho vay vì nể, vì thương… những trường hợp như thế người đi đòi nợ rất bức xúc, tổn thương, mất niềm tin nên thường không giữ được bình tĩnh trước thái độ coi thường, phớt lờ của con nợ. Họ cũng thường không phải là người sống bằng nghề cho vay nên thường thiếu hiểu biết trong lĩnh vực này nên hay phạm phải những lỗi cơ bản khi đòi nợ, trở thành người vi phạm pháp luật mà không hay biết nhưng đã là pháp luật thì buộc họ phải biết như trường hợp chị T trong câu chuyện trên.
Vậy câu hỏi đặt ra là đòi nợ như thế nào là hợp pháp, làm thế nào để đòi được nợ mà không vi phạm pháp luật? Trong khuôn khổ của bài viết tôi không thể trình bày hết vì đó là tổng hợp các kỹ năng, kinh nghiệm sống, cách tiếp cận của người đi thu nợ trong từng trường hợp mà có các ứng xử khéo léo, phù hợp với quy định pháp luật. Trong vụ án trên, nếu T và K chỉ đến gặp D tại bến xe thuyết phục khuyên nhủ D trở về, thuyết phục có tình có lý để D trả nợ, không có lời nói đe nẹt hăm dọa D, K cũng không đồng ý để D chuyển khoản vào tài khoản của mình mà để D chuyển vào tài khoản của T hay không có camera ghi hình thì chứng cứ để chứng minh K và T có dấu hiệu của tội cướp tài sản là rất khó vì K và T chưa tác động ngoại lực đối với bà D.
Trong vụ án trên, Văn phòng luật sư Đồng Đội đang nhận tư vấn, bào chữa cho bị can K, sau khi tìm hiểu về gia cảnh của K chúng tôi rất lấy làm tiếc vừa giận vừa thương bị can và người chịu thiệt thòi hơn nhất chính là vợ và con của bị can, vì những hạn chế hiểu biết pháp luật buộc bị can phải biết đã đẩy một gia đình vào cảnh chia lìa, bất hạnh. Được biết con gái K mới được 1 tuổi, vợ K dù đã lấy chồng 20 năm nhưng chỉ được sống bên chồng 5 năm còn lại là cảnh chồng tù tội vợ lủi thủi nuôi con. Lần trước K đi tù về tội cướp tài sản khi đứa con trai đầu lòng của K mới được 1 tuổi, giá trị tài sản mà K cướp được là 35 nghìn đồng để rồi phải lĩnh 10 năm tù và lần này khi đứa con gái thứ 2 mà K rất yêu thương cũng mới được 1 tuổi K rất tự tin đi giúp T, khi T hỏi K như thế có sao không, K trả lời “đi đòi nợ cho mi như răng thì tao đảm bảo là hợp pháp, mi yên tâm tao hiểu biết mà” khi công an vào nhà mời K lên trụ sở K bảo vợ “lát tao về yên tâm” nhưng K đi và bị tạm giam luôn từ đó, Tết cũng không được về và còn lâu K mới được về. Còn với T, thì từ một người làm ăn lương thiện, hiền lành, không giám to tiếng với ai nay đi đòi nợ đã không lấy được nợ lại dính vào lao lí, mặc dù được toại ngoại trong thời gian điều tra nhưng sống thấp thỏm không yên và vì tin K hiểu biết mà giờ cũng thành hận K đã kéo mình vào vòng lao lý. Đặt ra câu hỏi, vậy bà D có tội gì không? Chúng tôi đang đề nghị cơ quan điều tra làm rõ hành vi “có tiền không trả”, rõ ràng bà D trong tài khoản có tiền nhưng đã không trả T ngay mà mãi sau khi sự việc xảy ra bà mới trả nên có dấu hiệu của tội “Lạm dụng tín nhiệm, chiếm đoạt tài sản theo Điều 175 Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017”. Đây cũng chính là bài học cảnh tỉnh đối với những ai còn chủ quan và quá tự tin vào bản thân như K, đi thu nợ đã không lấy được nợ mà còn dẫn đến cái kết cả chủ nợ và con nợ đều dính vào vòng lao lí thì thật đắng lòng.
Như vậy, để thu nợ hợp pháp thì trước hết người đi thu nợ phải hiểu biết pháp luật, nắm rõ những quy định trong việc thu hồi nợ về thời gian, phương pháp, cách tiếp cận đối tượng mình đòi nợ; Sau đó là những kỹ năng kinh nghiệm, xử lý tình huống thu nợ trong từng trường hợp mà có các ứng xử phù hợp, hiệu quả; Tiếp đến là “có một cái đầu lạnh và một trái tim ấm” để thu nợ, việc làm chủ được hành vi, cảm xúc, kìm chế được những hành vi nóng nảy, bộc phát vì rất có thể người đi thu nợ hiểu biết pháp luật, có kinh nghiệp nhưng vì bức xúc quá, để tình cảm lấn áp ý chí “giận quá mất khôn” nên cần phải giữ cái đầu lạnh nhưng vì sao lại phải có trái tim ấm, bởi có trái tim ấm để cảm thông, chia sẻ với những hoàn cảnh không may mắn, bệnh tật và khó khăn nhưng vẫn có thiện chí trả nợ, hay người nợ vẫn có tình người thì người thu nợ phải biết khai mở tia hy vọng, ánh sáng để người nợ nhận thức được việc có vay có trả là đạo lý, đạo đức của con người…
Câu chuyện “thu nợ” nói thì dễ nhưng thực hành thì rất khó bởi trong những trường hợp giữa chủ nợ và con nợ có mâu thuẫn sâu sắc, không thể ngồi lại được với nhau thì làm sao có thể giữ bình tĩnh được, làm sao đã có kinh nghiệm thu nợ khi chưa thu nợ bao giờ và còn nhiều người còn tâm lý ngại đòi nợ … trong trường hợp đã sử dụng các kỹ năng một cách bài bản rồi mà con nợ vẫn ì ra thì làm sao? Trong những trường hợp như thế, tốt nhất là nên nhờ người thứ 3 có am hiểu biết pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực thu nợ và lựa chọn luật sư để thu nợ là tối ưu.
Thông tin liên hệ:
Văn phòng luật sư Đồng Đội: P2708, Tòa nhà VP3 Bán đảo Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội
Điện thoại: 0936.026.559 – Email: tranxuantien1964@gmail.com
Website: https://dongdoilaw.vn
Facebook: https://www.facebook.com/dongdoilaw
Youtube: https://www.youtube.com/c/VănphòngluậtsưĐồngĐội
Tiktok: https://www.tiktok.com/@vpls_dongdoi
