Câu 1. Thưa luật sư, tôi và chồng tôi kết hôn được 3 năm, hiện có một đứa con chung 2 tuổi. Trong thời gian sống cùng nhau, do khó khăn trong việc tìm kiếm tiếng nói chung cũng như áp lực về cơm áo gạo tiền, nên chúng tôi thường xuyên xảy ra mâu thuẫn, cãi vã. Dù hai vợ chồng cũng rất cố gắng tìm cách hàn gắn nhưng tranh cãi vẫn xảy ra ngày một nhiều. Do đó, hai chúng tôi nhất trí về việc ly hôn. Vậy tôi phải làm gì để giành quyền nuôi con trong trường hợp công việc của tôi không ổn định?
Trả lời:
Tại Điều 81 Luật hôn nhân gia đình 2014 quy định về quyền nuôi con sau ly hôn như sau:
“1. Sau khi ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình theo quy định của Luật này, Bộ luật dân sự và các luật khác có liên quan.
- Vợ, chồng thỏa thuận về người trực tiếp nuôi con, nghĩa vụ, quyền của mỗi bên sau khi ly hôn đối với con; trường hợp không thỏa thuận được thì Tòa án quyết định giao con cho một bên trực tiếp nuôi căn cứ vào quyền lợi về mọi mặt của con; nếu con từ đủ 07 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.
- Con dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ trực tiếp nuôi, trừ trường hợp người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con hoặc cha mẹ có thỏa thuận khác phù hợp với lợi ích của con.“
Căn cứ quy định trên có thể thấy, theo nguyên tắc việc nuôi con khi ly hôn trước tiên là sẽ do các bên thỏa thuận. Nếu không thỏa thuận được, có thể yêu cầu Tòa án giải quyết. Con dưới 36 tháng tuổi sẽ do người mẹ trực tiếp nuôi dưỡng, chăm sóc. Tuy nhiên, Tòa án sẽ xem xét các điều kiện đảm bảo quyền lợi mọi mặt cho con, nếu người mẹ không đủ điều kiện để trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con thì sẽ không được nuôi con. Cụ thể:
– Điều kiện về vật chất: Thu nhập, tài sản, chỗ ở của người mẹ phải đáp ứng được nhu cầu tối thiểu về ăn, ở, sinh hoạt, điều kiện học tập… của con.
– Điều kiện về tinh thần bao gồm: thời gian chăm sóc, dạy dỗ, giáo dục con, tình cảm đã dành cho con từ trước tới nay, điều kiện cho con vui chơi giải trí, nhân cách đạo đức, trình độ học vấn…của mẹ.
Như vậy, để giành quyền nuôi con khi ly hôn, bạn cần chứng minh được mình có đủ điều kiện để nuôi con tại Tòa án. Tuy nhiên, không nhất thiết bạn phải có công việc, có thu nhập cao mới được nhận quyền nuôi con, mà bạn chỉ cần đủ điều kiện để đáp ứng cho việc phát triển bình thường về thể chất cũng như tinh thần của con. Bởi theo quy định của Luật Hôn nhân gia đình, bên không trực tiếp nuôi con phải có nghĩa vụ cấp dưỡng cho con. Vì vậy, nếu Tòa án giải quyết quyền nuôi con cho bạn, thì chồng bạn phải có nghĩa vụ cấp dưỡng hàng tháng cho con. Mức cấp dưỡng dựa theo thỏa thuận các bên, nếu không thể thỏa thuận, thì sẽ do Tòa án giải quyết dựa trên nhu cầu thực tế của con bạn.
Câu 2. Vợ chồng tôi ly hôn, tòa giao con cho vợ tôi nuôi dưỡng và tôi không phải cấp dưỡng, con chung 2 tuổi 6 tháng. Tuy nhiên, vợ tôi có hành động ngăn cản tôi tới thăm con, cho rằng tôi không xứng làm cha do bị nhiễm HIV và không có nghề nghiệp ổn định. Người quen của tôi khuyên tôi nộp đơn ra tòa để giành quyền nuôi con. Thưa luật sư, trong trường hợp này tôi nên làm gì?
Trả lời:
Theo quy định tại khoản 3 Điều 82 Luật HNGĐ năm 2014 quy định: “Sau khi ly hôn, người không trực tiếp nuôi con có quyền, nghĩa vụ thăm nom con mà không ai được cản trở”.
Như vậy, việc bạn thăm nuôi con là không bị hạn chế. Tuy nhiên, trong trường hợp bạn lạm dụng việc thăm nom để cản trở hoặc gây ảnh hưởng xấu đến việc trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con thì người trực tiếp nuôi con có quyền yêu cầu Tòa án hạn chế quyền thăm nom con của bạn.
Theo quy định người có hành vi ngăn cản quyền thăm nom, chăm sóc giữa ông, bà và cháu; giữa cha, mẹ và con sẽ bị phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng theo quy định tại Điều 56 Nghị định 144/2021/NĐ-CP.
Do đó, bạn có thể tố cáo hành vi cản trở quyền thăm con tới cơ quan công an hoặc Ủy ban nhân dân để cơ quan có thẩm quyền xử phạt hoặc xin xác nhận của Ủy ban nhân dân hoặc công an về việc người trực tiếp nuôi con có hành vi cản trở quyền thăm con để yêu cầu cơ quan thi hành án việc chăm nom, chăm sóc con theo bản án, quyết định của Tòa án.
Bên cạnh đó, về vấn đề thay đổi quyền nuôi con, theo quy định tại Điều 84 Luật hôn nhân và gia đình 2014:
“1. Trong trường hợp có yêu cầu của cha, mẹ hoặc cá nhân, tổ chức được quy định tại khoản 5 Điều này, Tòa án có thể quyết định việc thay đổi người trực tiếp nuôi con.
- Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con được giải quyết khi có một trong các căn cứ sau đây:
- a) Cha, mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phù hợp với lợi ích của con;
- b) Người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.”
Như vậy, theo quy định trên thì anh có quyền yêu cầu Tòa thay đổi người trực tiếp nuôi con. Tuy nhiên việc có thay đổi người trực tiếp nuôi con hay không là do Tòa quyết định dựa vào các căn cứ trên. Nếu trong trường hợp vợ chồng anh không thỏa thuận được về việc con chung sẽ giao lại cho anh trực tiếp nuôi dưỡng và người vợ vẫn có đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con thì anh không được xem xét là người trực tiếp nuôi dưỡng con.
Câu 3. Xin Luật sư tư vấn giúp cháu một vấn đề. Hiện nay, ba mẹ cháu đã ly hôn, mỗi người đều có gia đình riêng. Họ không muốn nuôi dưỡng đứa em của cháu (hiện đang học lớp 7), vậy cháu có quyền nuôi em trai mình không? Hiện nay, cháu 25 tuổi, có công việc ổn định, sống riêng, chưa lập gia đình.
Trả lời:
Căn cứ quy định tại các Điều 69, 71, 72 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014, việc chăm nom, nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục con là quyền và nghĩa vụ của cha mẹ. Nếu bố mẹ bạn không thuộc trường hợp quy định tại Điều 85 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 dưới đây, đồng thời không có bản án có hiệu lực pháp luật của tòa án tuyên hạn chế quyền của cha, mẹ đối với con thì bạn không thể giành quyền nuôi con từ bố, mẹ bạn kể cả trong trường hợp bạn có công việc ổn định, có thu nhập ổn định và bố mẹ bạn không ai muốn nhận nuôi con chưa thành niên. Cụ thể:
“Điều 85: Hạn chế quyền nuôi con của cha, mẹ đối với con chưa thành niên:
- Cha, mẹ bị hạn chế quyền đối với con chưa thành niên trong các trường hợp sau đây:
- a) Bị kết án về một trong các tội xâm phạm tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm, danh dự của con với lỗi cố ý hoặc có hành vi vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con;
- b) Phá tán tài sản của con;
- c) Có lối sống đồi trụy;
- d) Xúi giục, ép buộc con làm những việc trái pháp luật, trái đạo đức xã hội.
- Căn cứ vào từng trường hợp cụ thể, Tòa án có thể tự mình hoặc theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức quy định tại Điều 86 của Luật này ra quyết định không cho cha, mẹ trông nom, chăm sóc, giáo dục con, quản lý tài sản riêng của con hoặc đại diện theo pháp luật cho con trong thời hạn từ 01 năm đến 05 năm. Tòa án có thể xem xét việc rút ngắn thời hạn này.”
Trong trường hợp này, nếu bạn có căn cứ người đang trực tiếp nuôi dưỡng em bạn không còn đủ điều kiện trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục em bạn thì bạn có thể yêu cầu Tòa án thay đổi người trực tiếp nuôi con theo quy định tại Điều 84 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014. Bên cạnh đó, do em bạn đã trên 7 tuổi nên Tòa sẽ xem xét nguyện vọng của em bạn về việc thay đổi người trực tiếp nuôi dưỡng:
“1. Trong trường hợp có yêu cầu của cha, mẹ hoặc cá nhân, tổ chức được quy định tại khoản 5 Điều này, Tòa án có thể quyết định việc thay đổi người trực tiếp nuôi con.
- Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con được giải quyết khi có một trong các căn cứ sau đây:
- a) Cha, mẹ có thỏa thuận về việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phù hợp với lợi ích của con;
- b) Người trực tiếp nuôi con không còn đủ điều kiện trực tiếp trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con.
- Việc thay đổi người trực tiếp nuôi con phải xem xét nguyện vọng của con từ đủ 07 tuổi trở lên.
- Trong trường hợp xét thấy cả cha và mẹ đều không đủ điều kiện trực tiếp nuôi con thì Tòa án quyết định giao con cho người giám hộ theo quy định của Bộ luật dân sự.
- Trong trường hợp có căn cứ theo quy định tại điểm b khoản 2 Điều này thì trên cơ sở lợi ích của con, cá nhân, cơ quan, tổ chức sau có quyền yêu cầu thay đổi người trực tiếp nuôi con:
- a) Người thân thích;…”
Ngoài ra, Điều 52 Bộ luật dân sự năm 2015 quy định về Người giám hộ đương nhiên của người chưa thành niên như sau:
“Người giám hộ đương nhiên của người chưa thành niên quy định tại điểm a và điểm b khoản 1 Điều 47 của Bộ luật này được xác định theo thứ tự sau đây:
- Anh ruột là anh cả hoặc chị ruột là chị cả là người giám hộ; nếu anh cả hoặc chị cả không có đủ điều kiện làm người giám hộ thì anh ruột hoặc chị ruột tiếp theo là người giám hộ, trừ trường hợp có thỏa thuận anh ruột hoặc chị ruột khác làm người giám hộ.
…”
Như vậy, chỉ khi Tòa án tuyên cha và mẹ bạn không đủ điều kiện nuôi con thì lúc đó bạn mới có quyền nuôi em bạn theo quy định của pháp luật về giám hộ.
Thông tin liên hệ:
Văn phòng luật sư Đồng Đội: P2708, Tòa nhà VP3 Bán đảo Linh Đàm, Hoàng Liệt, Hoàng Mai, Hà Nội.
Điện thoại: 0936.026.559 – Email: tranxuantien1964@gmail.com
Website: https://dongdoilaw.vn
Facebook: https://www.facebook.com/dongdoilaw
Youtube: https://www.youtube.com/c/VănphòngluậtsưĐồngĐội
Tiktok: https://www.tiktok.com/@vpls_dongdoi
Như Thùy, Minh Hạnh, Ngọc Hiếu, Lan Anh
